ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณะสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น

โรงเรียนได้ดำเนินงานตามรอยพระยุคลบาทฯ โดยการน้อมนำองค์ความรู้และรูปแบบที่ดีด้านการจัดการอาหารโภชนาการ และสุขภาพนักเรียนอย่างครบวงจรสู่การปฏิบัติในระดับโรงเรียนและชุมชนครอบคลุม 8 องค์ประกอบที่เชื่อมโยงกัน ได้แก่ 1) เกษตรในโรงเรียน2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดบริการอาหาร 4) การติดตามภาวะโภชนาการและสมรรถภาพทางกาย 5) การพัฒนาสุขนิสัยนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมในโรงเรียน 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการเกษตร โภชนาการ และสุขภาพโดยยึดหลักการดำเนินงาน4ประการคือ 1) เด็กเป็นผู้ลงมือปฏิบัติด้วยตนเอง (learning by doing)2) สถานศึกษาเป็นฐานของการพัฒนา 3) การมีส่วนร่วมของชุมชน และ 4) ความพร้อมของหน่วยงานในการถ่ายทอดความรู้และเทคโนโลยีให้แก่ครูและชุมชน โดยมีเป้าหมายสูงสุดเพื่อพัฒนาให้เด็กมีคุณลักษณะใน6ประการ คือ 1) มีความรู้ด้านเกษตร สหกรณ์โภชนาการ และสุขภาพ 3) มีพฤติกรรมสุขภาพที่พึงประสงค์เหมาะสมตามวัย 4ป มีโภชนาการสมวัย สุขภาพดี 5) มีผลการเรียนดี และ 6) มีจิตสาธารณะในการดูแลด้านการส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อม โดยมีการดำเนินการพัฒนาบูรณาการองค์ความรู้การพัฒนาด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพนักเรียนอย่างครบวงจร ตามรอยพระยุคลบาทฯ อย่างต่อเนื่องจนกลายเป็นวิถีชีวิต และวัฒนธรรมของโรงเรียนกลมกลืนเป็นชีวิตของครูและนักเรียนอย่างเป็นธรรมชาติตามบริบทของโรงเรียนนั้น ดังนั้น โรงเรียนบ้านโนนสูง จึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่1โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืนตามผลที่คาดหวังของโครงการ

1. เด็กนักเรียนมีสุขภาพและพัฒนาการด้านร่างกายเติบโตสมวัย มีอารมณ์และสติปัญญาที่ดีขึ้น รวมทั้งทักษะเพื่อการดำรงชีวิตที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ในชีวิตจริง
2. โรงเรียนมีรูปแบบลดปัญหาโภชนาการและสุขภาพของเด็กนักเรียนลงได้ มีความรู้และแนวทางในการจัดการเพื่อส่งเสริมสุขภาพและพัฒนาการของเด็กนักเรียนอย่างมีประสิทธิภาพ
3. พ่อแม่ผู้ปกครองและคนในชุมชนมีส่วนร่วมในกิจกรรมการพัฒนาเด็กนักเรียนในด้านต่างๆ ช่วยสร้างเสริมความอบอุ่นความเข้มแข็งให้กับครอบครัวและชุมชน ตลอดจนเกิดความยั่งยืนในการดำเนินงาน
4. ชุมชนมีความตระหนักรู้และตื่นตัวในการจัดการด้านอาหารโภชนาการ และสุขภาพของนักเรียน

ก.นักเรียนเจริญเติบโตสมวัย ไม่น้อยกว่า 85 % ภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกิน 5 % ภาวะผอม ไม่เกิน 5 % ภาวะเตี้ย ไม่เกิน 5 %

ข. นักเรียนได้กินผัก-ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้น ในมื้อกลางวัน เฉลี่ย ผักวันละ ประมาณ 40-100 กรัม อนุบาล 3 ช้อนโต๊ะ (50 กรัม)
ประถม 4 ช้อนโต๊ะ (70 กรัม) ผลไม้ (อนุบาล 0.5 ส่วน ประถม 1 ส่วน)ต่อมื้อต่อคน

1.เมื่อดำเนินโครงการแล้วเสร็จ จะมีการดำเนินการต่อเนื่องหรือไม่ อย่างไร
เมื่อดำเนินการตามแผนงานเด็กไทยแก้มใสตามที่สสส.โรงเรียนจะมีการดำเนินโครงการอย่างต่อเนื่อง เพราะกิจกรรมที่โรงเรียนดำเนินการส่งเสริมเป็นกิจกรรมที่ส่งผลต่อการเรียนรู้ของเด็ก และเป็นกิจกรรมที่ดำเนินการต่อเนื่องบางกิจกรรมเป็นทุนหมุนเวียนโรงเรียนสามารถปฏิบัติต่อเนื่องได้จะทำให้เด็กเกิดการเรียนรู้และนำไปใช้ในการผลิตอาหารที่ปลอดภัยรับประทานในครอบครัวได้การดูแลสุขภาพของผู้เรียนเป็นหน้าที่สำคัญที่ครูหรือโรงเรียนต้องดำเนินการโดยเฉพาะ การจัดบริการอาหารที่มีคุณค่าตามหลักโภชนาการ ครบทุกคนทุกวัน

2.ระบุวิธีการขยายผลจากการดำเนินโครงการ และชุมชน หรือผู้อื่นจะใช้ประโยชน์จากผลของโครงการนี้อย่างไร

1. การสร้างความตระหนักแก่ครู ผู้ปกครองและชุมชนทำให้ผู้เกี่ยวข้องทุกคนรู้วิธีการและสามารถปฏิบัติตนและส่งเสริมพัฒนาสุขภาพของลูกหลานได้
2. การประชาสัมพันธ์รูปแบบวิธีการดำเนินกิจกรรมต่างๆ ตลอดจนการพานักเรียนปฏิบัติจะทำให้เกิดการนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้
3. การจัดนิทรรศการแลกเปลี่ยนเรียนรู้เมื่อสิ้นปีการศึกษา
4. การเผยแพร่การจัดกิจกรรมต่างๆทางเว็บไซต์