ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ

สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น

1. นักเรียนได้ศึกษา ค้นคว้าสร้างความรู้ความสนใจจากประสบการณ์ตรงที่สอดคล้องกับชีวิตจริงอยู่บนพื้นฐานคุณธรรมจริยธรรม และมีค่านิยมที่ดีในด้านโภชนาการอย่างมีความสุขสนุกกับการเสาะแสวงหาความรู้ด้วยตนเอง
   
2. สถานศึกษาจัดรูปแบบบริบทเพื่อตอบสนองความสนใจความสามารถและความถนัดของผู้เรียนโดยผ่านกิจกรรมการเรียนรู้แบบบูรณาการอย่างมีศักยภาพ
   
3. เปิดโอกาสให้ชุมชนเป็นส่วนหนึ่งในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ศึกษาค้นคว้าและเผยแพร่ความรู้ด้านความชำนาญของ ตัวบุคคลเพื่อส่งเสริมกิจกรรมทางด้านโภชนาการในท้องถิ่นให้มีคุณภาพยิ่งขึ้น
   
4. โรงเรียนได้รับความร่วมมือจากหน่วยงานเทศบาลตำบลแพรกษาศูนย์ส่งเสริมสุขภาพชุมชนมังกรทองโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลแพรกษาสาธารณสุขจังหวัดและพันธมิตรเครือข่ายอาทิเช่นเครือข่ายโรงเรียนเครือข่ายผู้ปกครอง และองค์กรอื่น ๆ ที่ช่วยสนับสนุนส่งเสริมความก้าวหน้าของโรงเรียน และร่วมผลักดันให้เป็นโรงเรียนที่มีคุณภาพและบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน

กิจกรรมพัฒนาที่ 1 เกษตรในโรงเรียน

1. นักเรียนได้รับความรู้ด้านการเกษตรสามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้
   
2. นักเรียนมีโภชนาการสมวัย สุขภาพแข็งแรงและมีคุณภาพชีวิตที่ดี
3. นักเรียนมีรายได้จากการจำหน่ายผลผลิต

กิจกรรมพัฒนาที่ 2 สหกรณ์นักเรียน

1. เพื่อปลูกฝังความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับสหกรณ์
2. เพื่อส่งเสริมนักเรียนให้มีนิสัยรักการออม
3. เพื่อให้นักเรียนนำความรู้เรื่องสหกรณ์ไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน
4. เพื่อให้นักเรียนมีวินัยในการใช้จ่ายเงิน

กิจกรรมพัฒนาที่ 3 การบริการอาหาร

1. นักเรียนทุกคนได้รับประทานอาหารกลางวันของโรงเรียน
2. นักเรียนทุกคนได้รับการประเมินความพึงพอใจ
3. ผู้ประกอบอาหารมีการพัฒนาความรู้ของตนเองอยู่เสมอ

กิจกรรมพัฒนาที่ 4 การเฝ้าระวังและติดตามภาวะโภชนาการและสมรรถภาพทางกายนักเรียน

1. นักเรียนทุกคนได้รับการประเมินผลภาวะโภชนาการอย่างมีคุณภาพ
2. นักเรียนทุกคนได้รับการทดสอบสมรรถภาพทางกายอย่างมีคุณภาพ
3. นักเรียนทีมีปัญหาภาวะโภชนาการได้รับส่งต่อเพื่อได้รับการแก้ไขอย่างถูกวิธี

กิจกรรมพัฒนาที่ 5 การพัฒนาสุขนิสัยและการส่งเสริมสุขภาพอนามัยโรงเรียน

1. นักเรียนได้รับความรู้ด้านสุขนิสัยและสุขอนามัย
2. นักเรียนมีสุขนิสัยและมีคุณภาพชีวิตที่ดี
3. นักเรียนสามารถปฏิบัติตน ตามหลักสุขบัญญัติแห่งชาติ และดูแลสุขอนามัยของตนเองได้

กิจกรรมพัฒนาที่ 6 การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมในโรงเรียน

1. นักเรียนทุกคนมีระเบียบในการจัดห้องเรียนที่ดี
   
2. นักเรียนมีวินัยในการอยู่ร่วมกันภายในห้องเรียน
3. สถานศึกษามีสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเรียนรู้

กิจกรรมพัฒนาองค์ประกอบที่ 7 การจัดบริการสุขภาพนักเรียน

1. นักเรียนได้รับการปฐมพยาบาลเบื้องต้น โดยยาเวชภัณฑ์และอุปกรณ์ในการปฐมพยาบาลตามหลักการแพทย์รวมทั้งการประสานส่งต่อที่ถูกต้อง
2. นักเรียนในสถานศึกษามีสุขภาพอนามัยที่สมบูรณ์แข็งแรง
3. นักเรียนในสถานศึกษามีความรู้ความเข้าใจ เกี่ยวกับพฤติกรรมส่งเสริมสุขภาพการป้องกันโรคและนำความรู้ที่ได้รับไปปฏิบัติในชีวิตประจำวันได้

กิจกรรมพัฒนาที่ 8 การจัดการเรียนรู้เกษตร สหกรณ์ อาหาร โภชนาการและสุขภาพอนามัย

1. ผู้เรียนได้ความรู้จากประสบการณ์ตรงที่สอดคล้องกับชีวิตจริง
   
2. ผู้เรียนได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้จากกลุ่ม
3. ผู้เรียนได้ฝึกทักษะการคิด และแก้ปัญหาเฉพาะหน้า
4. ผู้เรียนได้ศึกษา ค้นคว้ารวบรวมข้อมูลทดลองหาความรู้ สร้างความรู้และทำกิจกรรมตามความสามารถ ความถนัดความสนใจ และทำอย่างมีความสุขได้ด้วยตนเอง
5. ผู้เรียนได้รับการปลูกฝัง คุณธรรม จริยธรรม และค่านิยมการบริโภคที่ดีอย่างต่อเนื่อง
6. ผู้เรียนได้ฝึกทักษะที่จำเป็นสำหรับการดำรงชีวิต เช่นทักษะการทำงาน การอยู่ร่วมกับผู้อื่น การตัดสินใจ ความมีประชาธิปไตย ความรับผิดชอบ
7. สถานศึกษาเป็นแหล่งเรียนรู้และเผยแพร่ความรู้ต่อเครือข่ายและผู้ที่เกี่ยวข้อง

นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมี
ภาวะเริ่มอ้วนไม่เกิน 5.11 %
ภาวะอ้วนไม่เกิน 7.25%
ภาวะค่อนข้างผอม ไม่เกิน 7.25 %
ภาวะผอมไม่เกิน 4.45%
ภาวะค่อนข้างเตี้ยไม่เกิน 2.80 %
ภาวะเตี้ยไม่เกิน 1.48%
นักเรียนได้กินผัก – ผลไม้ หลากหลายเพิ่มขึ้นในมื้อกลางวันเฉลี่ย
ผักวันละประมาณ50 – 100กรัม
อนุบาล 2 ช้อน ( 20 กรัม ) ประถม4ช้อน ( 40กรัม )
ผลไม้ ( อนุบาล 0.5 ส่วน ประถม 1 ส่วน ) ต่อมื้อต่อคน

โรงเรียนแพรกษาวิเทศศึกษาเล็งเห็นถึงความสำคัญในการดูแลและส่งเสริมภาวะโภชนาการของนักเรียนครูผู้ปกครองและชุมชนเป็นสำคัญและโรงเรียนยังมุ่งเน้นปฏิบัติตามรอยพระยุคลบาทเจ้าฟ้านักโภชนาการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารีอย่างยั่งยืนต่อไป

วิธีการขยายผลจากการดำเนินโครงการ และชุมชน หรือผู้อื่นจะใช้ประโยชน์จากผลของโครงการ ปัจจัยความสำเร็จ

• ด้านนักเรียน นักเรียนได้ดำเนินการในลักษณะโครงงานในการรับประทานอาหารประจำวันที่บ้าน รายการอาหารและนำมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับเพื่อนในชั้นเรียน โดยเล่าถึงอาหารจานโปรดรวมทั้งสามารถบอกคุณค่าและประโยชน์ของอาหารจานโปรดข้อดี ข้อเสียได้ ซึ่งนักเรียนได้เรียนรู้กิจนิสัยในการรับประทานของตนเอง รวมทั้งได้วิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อดี ข้อเสียและข้อเสนอแนะในการรับประทานอย่างมีคุณค่าด้วยตนเอง

• ด้านโรงเรียน มีการสอดแทรกบูรณาการ การให้ความรู้คุณค่าและสุขนิสัยในการรับประทานอาหารในทุกรายวิชา รวมถึงสุขนิสัยการรับประทานอาหารและความสำคัญในการรับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ รวมถึงการสร้างนิสัยในการรับประทานอาหารอย่างพอเพียงไม่มากเกินไปและไม่น้อยเกินไป ไม่ให้มีอาหารเหลือในจานข้าว โดยตักอาหารแต่น้อย เมื่อรับประทานอาหารหมดและไม่อิ่มสามารถมาเติมได้ เป็นต้น มีรายการอาหารกลางวันประจำเดือนเพื่อแจ้งให้ผู้ปกครองทราบเดือนละ 1 ครั้ง

• ด้านชุมชนเปิดโอกาสให้ชุมชนเป็นส่วนหนึ่งในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ศึกษาค้นคว้าและเผยแพร่ความรู้ด้านความชำนาญของ ตัวบุคคลเพื่อส่งเสริมกิจกรรมทางด้านโภชนาการในท้องถิ่นให้มีคุณภาพยิ่งขึ้น