ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ

สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาล จากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น

จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียนอนุบาลไทยรัฐวิทยา ๕ (วัดตลิ่งต่ำ) จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใส ถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหาร และโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะ ที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

1. ประชุมชี้แจงคณะครู และบุคลากรในโรงเรียน เพื่อหาแนวทาง วางแผนและหาข้อสรุปร่วมกันในการดำเนินโครงการศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใส และแต่งตั้งคณะครูดำเนินกิจกรรม ที่ร่วมกันกำหนดขึ้น
2. ประชุมชี้แจงคณะกรรมการสถานศึกษา หน่วยงานที่ในชุมชน เช่น ผู้ปกครอง เทศบาลตำบลพระเสด็จ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลชัยจุมพล สาธารณสุขอำเภอโรงพยาบาลลับแล เกี่ยวกับการดำเนินโครงการในด้านการให้ความรู้ด้านโภชนาการ สุขาภิบาลอาหาร สุขอนามัย
   
3. ประชุมแกนนำ อย.น้อย เพื่อร่วมกันวางแผนการดูแลสุขภาพ สุขอนามัยส่วนตัวในโรงเรียน เช่น การตรวจสุขภาพ การแปรงฟัน เป็นต้น
4. พัฒนาบุคลากร ครู ผู้ปกครองแกนนำ กรรมการสถานศึกษา และนักเรียนที่มีภาวะน้ำหนักต่ำและเกินเกณฑ์
5. จัดกิจกรรมตามฐานการเรียนรู้ ๘ ฐาน คือ ๑ เกษตรในโรงเรียน ๒ สหกรณ์นักเรียน ๓ การจัดบริการอาหาร ๔ การติดตามภาวะโภชนาการ สมรรถภาพทางกาย และสุขภาพนักเรียน ๕ การพัฒนาสุขนิสัยและการส่งเสริมสุขภาพอนามัยนักเรียน ๖ การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมในโรงเรียน ๗ จัดบริการสุขภาพนักเรียน ๘ การจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการ เกษตร โภชนาการ และสุขภาพ
6. คณะครูที่ได้รับแต่งดำเนินกิจกรรมตามแผนที่กำหนดไว้ คือ การเลี้ยงปลาในวงบ่อ การเลี้ยงไก่ไข่ การปลูกผักพื้นบ้านตามฤดูกาลและจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพนักเรียน ด้วยหลัก ๔ อ. คือ อ.อาหาร อ.อโรคยา อ. อนามัยและสิ่งแวดล้อม และ อ.ออกกำลังกาย
7. กิจกรรมการเลี้ยงปลาในวงบ่อ การเลี้ยงไก่ไข่การปลูกผักพื้นบ้านตามฤดูกาล นำผลผลิตผ่านระบบสหกรณ์นักเรียน และนำไปประกอบอาหารกลางวันตามโปรแกรม Thai school lunch
8. ติดตามภาวะโภชนาการนักเรียนเป็นระยะตามแผนที่กำหนดไว้ รายงานผู้รับผิดชอบโครงการ

ดังนั้น โรงเรียนอนุบาลไทยรัฐวิทยา ๕ (วัดตลิ่งต่ำ) จึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่ 1 โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียน ให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน

1. นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจตระหนัก เห็นความสำคัญของหลักโภชนาการ และนำความรู้ไปเป็นแนวปฏิบัติตนในครอบครัว
   
2. นักเรียน ผู้ปกครองครู มีความรู้ความเข้าใจ มีทักษะปฏิบัติการด้านการเกษตรปลอดสารพิษ และจัดระบบการลงทุนผ่านกิจกรรมสหกรณ์นักเรียน และเผยแพร่สู่ชุมชน
   
3. โรงเรียนพัฒนากิจกรรมอย่างเป็นระบบ ครบถ้วนสมบูรณ์ สามารถเป็นศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใส

1. นักเรียน ผู้ปกครองมีความรู้ความเข้าใจเรื่องโภชนาการ และจัดอาหารให้บุตรหลานและบุคคลในครอบครัวได้อย่างอย่างเหมาะสม
   
2. นักเรียน ผู้ปกครองรู้จักปฏิบัติการประกอบอาหารด้วยวัตถุดิบที่สะอาด ปลอดภัย เพื่อสุขภาวะที่ดี
3. เป็นโรงเรียนต้นแบบสู่ศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใส ที่่มีข้อมูล แนวการดำเนินงานที่เป็นระบบ สามารถเป็นแหล่งเรียนรู้ได้

1. เมื่อดำเนินโครงการแล้วเสร็จ จะมีการดำเนินการต่อเนื่องหรือไม่ อย่างไร
   เมื่อดำเนินโครงการแล้วเสร็จมีการดำเนินการต่อไปทุกๆปีจัดกิจกรรมตามโครงการต่อไป เพราะเป็นโครงการที่ช่วยเสริมสร้างภาวะโภชนาการที่ดีให้กับนักเรียน นักเรียนตระหนักรู้ถึงสุขอนามัย สุขนิสัยที่ดี

2. ระบุวิธีการขยายผลจากการดำเนินโครงการ และชุมชน หรือผู้อื่นจะใช้ประโยชน์จากผลของโครงการนี้อย่างไร

3. โรงเรียนได้จัดรายการความรู้เพื่อสุขภาพกับนักเรียนและชุมชนใกล้เคียง
   
4. เผยแพร่เอกสารความรู้ให้กับชุมชน และเครือข่ายกลุ่มโรงเรียน
5. เป็นแหล่งเรียนรู้ให้กับโรงเรียนและชุมชนด้านการจัดการอาหาร โภชนาการ สุขภาพ