ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น สถานการณ์ของโรงเรียนบ้านแก้วเพชรพลอย(ภาวะสุขภาพนักเรียน /ภาวะพฤติกรรมสุขภาพนักเรียน) จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียน บ้านแก้วเพชรพลอยจึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นซึ่งในปีที่ 1 ได้ดำเนินการดังต่อไปนี้ โรงเรียนบ้านแก้วเพชรพลอยได้ดำเนินการตามกิจกรรมและได้ผลที่เกิดกับนักเรียน ทำให้นักเรียนโรงเรียนบ้านแก้วเพชรพลอยทุกคนมีสุขภาพกาย สุขนิสัยที่ดีขึ้นรู้จักดูแลสุขภาพร่างกายมีสุขภาพปากและฟันดีขึ้นนักเรียนทุกคนได้รับการตรวจสุขภาพประจำปีอย่างน้อย 1ครั้ง/ปีโดยเจ้าหน้าที่จากโรงพยาบาลตาพระยาโดยมีการตรวจสุขภาพช่องปากตรวจวัดสายตาและอื่นๆและผลจากกิจกรรมได้เกิดผลที่ดีกับนักเรียนดังนี้ นักเรียนร้อยละ 2.83 ที่มีภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน(นักเรียนที่มีน้ำหนักต่อส่วนสูงเกินเกณฑ์มาตรฐาน : มากกว่าหรือเท่ากับ +2 S.D ขึ้นไป)ซึ่งลดลง จากสถานการณ์เดิมของโรงเรียน นักเรียนร้อยละ 19 ที่มีภาวะผอม (นักเรียนที่มีน้ำหนักต่อส่วนสูงเกินเกณฑ์มาตรฐาน : มากกว่าหรือเท่ากับ +2 S.D ขึ้นไป)ซึ่งลดลง จากสถานการณ์เดิมของโรงเรียน นักเรียนร้อยละ 56 ที่มีภาวะเตี้ย (นักเรียนที่มีน้ำหนักต่อส่วนสูงเกินเกณฑ์มาตรฐาน : มากกว่าหรือเท่ากับ +2 S.D ขึ้นไป) ซึ่ง ยังเป็นปัญหาของโรงเรียนที่ต้องทำการแก้ไข
นักเรียนร้อยละ 37ที่มีส่วนสูงระดับดีและสมส่วนซึ่งทางโรงเรียนยังต้องคิดหากิจกรรมมาเพื่อพัฒนาต่อไป นักเรียนร้อยละ 12.76ที่เป็นโรคฟันผุ ซึ่งลดลง จากสถานการณ์เดิมของโรงเรียน นักเรียนร้อยละ 92.26 ที่ไม่เป็นเหา ซึ่งสูงขึ้น จากสถานการณ์เดิมของโรงเรียน นักเรียนร้อยละ 100โรงเรียนบ้านแก้วเพชรพลอยที่มีสุขนิสัยที่พึงประสงค์ นักเรียนร้อยละ 70 โรงเรียนบ้านแก้วเพชรพลอยที่มีความรู้ด้านเกษตร สหกรณ์ โภชนาการและสุขภาพระดับดีขึ้นจากสถานการณ์เดิมของโรงเรียน

ผู้รับผิดชอบโครงการและคณะดำเนินงานร่วมกันวางแผน เริ่มจากการจัดการเรียนการสอนแบบบูรณาการด้านการเกษตร ลงมือปฏิบัติจริง นำผลผลิตมาจำหน่ายให้กับโครงการอาหารกลางวัน ผลที่คาดหวังนักเรียนมีสุขภาวะโภชนาการที่ดี ผู้ปกครองชุมชนเห็นความสำคัญ

ดังนั้น โรงเรียนบ้านแก้วเพชรพลอย จึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่1โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่าง

1. การเกษตรในโรงเรียน จัดให้เป็นการเกษตรแบบผสมผสานตามบริบทของโรงเรียนและท้องถิ่นปลูกพืชผัก ผลไม้ที่หลากหลายตามฤดูกาลการเลี้ยงสัตว์และการประมงครู นักเรียน ชุมชนได้ลงมือปฏิบัติร่วมกันจัดทำแผนการผลิตทางการเกษตรที่สอดคล้องกับรายการอาหารกลางวัน ขายผ่านสหกรณ์โรงเรียนเพื่อจัดทำอาหารกลางวัน
2. สหกรณ์นักเรียน มีการจัดทำบัญชี ดำเนินการในรูปแบบร้านค้าโดยมีนักเรียนแกนนำดำเนินกิจกรรม
3. การจัดบริการอาหารของโรงเรียน ตามาตรฐานโภชนาการ สุขาภิบาล จัดรายการอาหารกลางวันหมุนเวียนโดยใช้โปรแกรม thai school lunch ที่สอดคล้องกับผลผลิตทางการเกษตร/ประมงของโรงเรียน จัดการอาหารของนักเรียนตามปริมาณสัดส่วนธงโภชนากการที่เหมาะสมให้พลังงาน สารอาหารตามความต้องการ
4. การติดตามภาวะโภชนาการ มีการติดตามและประเมินผลอย่างต่อเนื่อง โดยโรงเรียนมีฐานข้อมูล น้ำหนักส่วนสูง สมรรถภาพทางกาย ภาวะสุขภาพของนักเรียนทุกคนแปลผลและนำผลไปแก้ไข โดยครอบครัวมีส่วนร่วมด้วย มีการติดตามนักเรียนกลุ่มเสี่ยงทุกเดือน จัดให้นักเรียนประเมินภาวะโภชนากการและสุขภาพได้ด้วยตนเอง
5. จัดให้การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน ส่งเสริมสุขภาพนักเรียน อนามัยนักเรียนตามสุขบัญญัติแห่งชาติ มีการจัดทำแผนกิจกรรมพัฒนาสุขนิสัยและส่งเสริมสุขภาพนักเรียน มีนักเรียนแกนนำจัดทำกิจกรรมตามแผนที่วางไว้
6. การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะอาคารเรียนห้องส้วมสภาพภูมิทัศน์ การจัดการสิ่งแวดล้อมที่ปลอดภัยจัดการบริการอนามัยสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมเพียงพอกับนักเรียนและบุคลากรมีการจัดน้ำดื่มที่สะอาดปลอดภัย มีที่ล้างมือ ห้องส้วมเพียงพอ จัดการไม่ให้มีขยะในโรงเรียนปลอดสัตว์นำโรค จัดให้ชุมชนและท้องถิ่นมีส่วนร่วม
7. การจัดการสุขภาพนักเรียนมีห้องพยาบาลที่ถูกสุขลักษณะได้มาตรฐานและการปฐมพยาบาลเบื้องต้นโดยครูอนามัยโรงเรียนเป็นผู้รับผิดชอบ จัดให้มีนักเรียนแกนนำร่วมรับผิดชอบในการให้บริการสุขภาพและนักเรียนกลุ่มเสี่ยงหรือนักเรียนที่มีปัญหาสุขภาพต้องได้รับความช่วยเหลือแก้ไขเบื้องต้นอย่างเหมาะสมโดยมีการส่งต่อตามระบบของระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
8. การจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการด้านการเกษตรโภชนาการและสุขภาพโดยมีแผนการจัดการเรียนรู้ทุกช่วงชั้นจัดให้มีการประเมินความรู้ทักษะนักเรียนด้านการเกษตรโภชนาการและสุขภาพนักเรียนอย่างน้อยปีละ 2 ครั้ง จัดให้มีสื่อนวัตกรรมชุดการเรียนรู้ และมาตรฐานการเรียนรู้ของโรงเรียน

1. ได้น้อมนำโครงการพระราชดำริฯสมเด็จพระเทพฯมาปฎิบัติและพัฒนานักเรียน
2. นักเรียนมีภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพดีขึ้น
3. นักเรียนมีทักษะและทัศนคติที่ดีทางการเกษตร
4. โรงเรียนและชุมชน องค์กร มีการประสานความร่วมมือในการพัฒนานักเรียน

นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมี ภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกิน 7 % ภาวะค่อนข้างผอมและผอมไม่เกิน 7% ภาวะค่อนข้างเตี้ยและเตี้ยไม่เกิน 7% นักเรียนได้กินผัก ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้นในมื้อกลางวัน เฉลี่ยผัก วันละประมาณ 9,750 กรัม อนุบาล 0.5 ช้อน(150 กรัม) ประถม 2 ช้อน(300 กรัม) ผลไม้ (อนุบาล 0.5 ส่วน ประถม 1 ส่วน ) ต่อมื้อต่อคนฃ

ดำเนินกิจกรรมในโครงการ และพัฒนาผู้เรียนให้มีสุขภาวะที่ดีตามแผนการดำเนินงานที่วางไว้ เพื่อให้เกิดผลที่ยั่งยืน การขยายผลจัดประชุมผู้ปกครองนักเรียน ประชาสัมพันธ์ถึงวัตถุประสงค์ของโครงการ ผลที่จะเกิดขึ้นจากการดำเนินกิจกรรมในโโครงการ มีการแผยแผ่ข้อมูลประโยชน์ของโครงการที่จะเกิดขึ้นกับนักเรียนและประชาชนทั่วไป แนวทางการปฏิบัติตนในการดำเนินชีวิตเพื่อการมีสุขภาพที่ดี