ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียนสุเหร่าซีรอ (ราษฎร์สามัคคี) จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นซึ่งในปีที่ 1 ได้ดำเนินการดังต่อไปนี้

อธิบายกรอบแนวคิดหลักของโรงเรียนที่จะประยุกต์ใช้ดังนี้ ภาพกรอบความคิดการดำเนินงาน อธิบายกรอบความคิด ดังนี้


1. การเกษตรในโรงเรียน
กิจกรรมที่ 1กิจกรรมศูนย์การเรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงเลี้ยงชีพได้มีการปลูกผักไฮโดรโปรนิค , การเพาะถั่วงอก , การเพาะต้นอ่อนทานตะวัน , การเพาะเห็ดนางฟ้า การเลี้ยงปลาในบ่อซีเมนต์การเลี้ยงไก่ไข่ การปลูกมะนาวในบ่อซีเมนต์ การปลูกพืชผักสวนครัว เป็นต้น กิจกรรมที่ 2กิจกรรมการสร้างภาคีเครือข่ายความร่วมมือเป็นการจัดประชุมระดมความร่วมมือจากผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่าย ได้แก่ คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน คณะกรรมการเครือข่ายผู้ปกครองนักเรียน ผู้นำชุมชน หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ สำนักงานเขตสะพานสูง ศูนย์บริการสาธารณสุข 68 สะพานสูง รวมทั้งหน่วยงานภายนอกต่าง ๆ เพื่อระดมความคิดร่วมดำเนินงานและสนับสนุน
2. สหกรณ์นักเรียน กิจกรรมส่งเสริมการผลิต โดยเชิญวิทยากรมาอบรมให้ความรู้ด้านสหกรณ์ การผลิตต่าง ๆ เช่น
การทำขนมการแปรรูปอาหารจากโครงการเกษตรของโรงเรียน การประดิษฐ์ การทำยาหม่องน้ำ มาจำหน่ายให้สหกรณ์ร้านค้ามีการทำบัญชีรายรับ รายจ่าย เพื่อส่งเสริมให้นักเรียนได้รับความรู้ด้วย

1. การจัดบริการอาหารของโรงเรียน กิจกรรมที่ 1การจัดบริการอาหารโครงการอาหารเช้า โดยกรุงเทพมหานครสนับสนุน งบประมาณดำเนินงาน หัวละ 5 บาท /คน / วัน กิจกรรมที่ 2การจัดบริการโครงการอาหารกลางวันโรงเรียนได้รับงบประมาณสนับสนุนจาก
   2 ส่วน คือ งบอุดหนุนรัฐบาล ให้หัวละ 15 บาท / คน / วัน และกรุงเทพมหานครจัดสรรเพิ่มให้อีกหัวละ 5 บาท / คน / วัน รวม 20 บาท / คน /วันโรงเรียนได้นำมาจัดอาหารกลางวันให้นักเรียนโดยทำกับข้าว 2 อย่าง ขนมหรือผลไม้ 1 อย่าง ซึ่งโรงเรียนจะจัดเมนูให้นักเรียนได้รับประทานผักทุกวันอย่างน้อยวัน 4 ช้อนกินข้าว/คน / วัน และจัดผลไม้ให้สัปดาห์ละ 2 วัน
   กิจกรรมที่ 3การจัดบริการอาหารเสริม (นม)นักเรียนชั้นอนุบาล –ประถมศึกษาปีที่ 6 จะได้ ดื่มนมทุกวัน
   กิจกรรมย่อยที่ 4 แม่ครัวอบรมหลักสูตรการสุขาภิบาลอาหารของกรุงเทพมหานคร ฝ่ายสิ่งแวดล้อมและสุขาภิบาลสำนักงานเขตสะพานสูง กิจกรรมย่อยที่ 5 อบรมอาสาสมัครอาหารปลอดภัยใน ฝ่ายสิ่งแวดล้อมและสุขาภิบาลสำนักงานเขตสะพานสูง
   

2. การติดตามภาวะโภชนาการ กิจกรรมที่ 1 การชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูงการตรวจสอบ ติดตามสภาพการขาดสารอาหารของ นักเรียน โดยนำข้อมูลน้ำหนัก/ส่วนสูงไปวิเคราะห์เปรียบเทียบกับเกณฑ์มาตรฐานและแปรผล แล้วนำผลที่ได้มาใช้ในการพัฒนาสุขภาพนักเรียนต่อไป กิจกรรมที่ 2 การบันทึกสุขภาพ กิจกรรมที่ 3 การให้ความรู้แก่ผู้ปกครองและนักเรียนที่มีปัญหาภาวะทุพโภชนาการ

3. การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน กิจกรรมที่ 1การพัฒนาบุคลากร กิจกรรที่ 2การกำจัดเหาด้วยสมุนไพร
   

4. การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อม กิจกรรมที่ 1 กิจกรรมธนาคารขยะ
   กิจกรรมที่ 2 กิจกรรมคลองสวยน้ำใส กิจกรรมที่ 3 กิจกรรมการทำน้ำยาล้างจานเศรษฐกิจพอเพียง กิจกรรมที่ 4 การทำน้ำยาล้างห้องน้ำจากสมุนไพร กิจกรรมที่ 5 การทำสบู่เหลวสมุนไพรสูตรผลไม้

5. การจัดให้บริการด้านสุขภาพแก่นักเรียน
   จัดให้มีครูอนามัยประจำโรงเรียน โดยมีหน้าที่ปฐมพยาบาลนักเรียนที่ประสบอุบัติเหตุ การตรวจ พยาธิ การตรวจฟัน การวัดสายตาร่วมกับเจ้าหน้าที่จากศูนย์สาธารณสุข 68สะพานสูง กิจกรรมที่ 1 การตรวจสุขภาพนักเรียน กิจกรรมที่ 2 การทดสอบสมรรถภาพทางกาย กิจกรรมที่ 3 เด็กไทยไร้พุง กิจกรรมที่ 4 กิจกรรมปั่นเพื่อสุขภาพ
   กิจกรรมที่ 5 การปรับปรุงห้องพยาบาล

6. การจัดการเรียนรู้ : เกษตรโภชนาการ และสุขภาพอนามัย กิจกรรมที่ 1 การสอนบูรณาการการเรียนรู้ตามกลุ่มสาระการเรียนรู้ทั้ง 8 กลุ่มสาระ เพื่อให้ นักเรียนได้เรียนรู้วิธีปฏิบัติตนที่จะทำให้มีโภชนาการสมวัย สุขภาพดี ผลการเรียนดี มีจิตสาธารณะ โดยกิจกรรมต่าง ๆ เน้นให้นักเรียนเป็นผู้ลงมือทำ โรงเรียนเป็นฐานของการพัฒนา ส่งเสริมให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการดำเนินงาน และส่งเสริมความร่วมมือของหน่วยงานในการถ่ายทอดความรู้และเทคโนโลยีให้โรงเรียน กิจกรรมที่ 2 การจัดกิจกรรมแข่งขันตอบปัญหา /รณรงค์ต่างๆ เช่น การล้างมือ การแปรงฟัน การปฏิบัติตามสุขบัญญัติการออกกำลังกาย เป็นต้น กิจกรรมที่ 3 การจัดนิทรรศการ เผยแพร่ผลงาน ดังนั้น โรงเรียนสุเหร่าซีรอ (ราษฎร์สามัคคี) สังกัดสำนักงานเขตสะพานสูง กรุงเทพมหานคร จึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่1โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน ตามผลที่คาดหวังของโครงการ

1. นักเรียนได้รับการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการอย่างต่อเนื่อง
2. นักเรียนที่มีปัญหาทุพโภชนาการได้รับการดูแล แก้ไข
   
3. นักเรียนได้รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ครบ 5หมู่
4. นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจและปฏิบัติตนตนตามสุขบัญญัติ
   
5. นักเรียนมีสุขภาพอนามัยสมบูรณ์ แข็งแรง สมวัย
   
6. เกิดความร่วมมือของชุมชนและหน่วยงานต่าง ๆ ในการร่วมมือกันเฝ้าระวังภาวะโภชนาการให้นักเรียนและเด็กๆ ในชุมชน

นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมี

• ภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกิน7%
• ภาวะค่อนข้างผอมและผอม ไม่เกิน7%
• ภาวะค่อนข้างเตี้ยและเตี้ย ไม่เกิน7%

นักเรียนได้รับกินผัก – ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้นในมื้อกลางวัน เฉลี่ย

ผัก วันละประมาณ40 – 100 กรัมอนุบาล3ช้อน (50 กรัม) ประถม 4 ช้อน (70กรัม)

ผลไม้ (อนุบาล ½ ส่วน ประถม1ส่วน ) ต่อมื้อต่อคน

1. เมื่อดำเนินโครงการแล้วเสร็จ จะมีการดำเนินการต่อเนื่องหรือไม่ อย่างไร
   

   เมื่อดำเนินงานตามโครงการแล้วเสร็จแล้ว โรงเรียนจะต้องดำเนินการโครงการนี้ต่อไปอย่างต่อเนื่องจนสิ้นปีการศึกษา และในปีการศึกษาต่อไปก็จะได้ใช้ผลการประเมินโครงการมาปรับปรุงพัฒนาการดำเนินงานของโครงการต่อไปเพื่อให้เกิดความยั่งยืน
   

2. ระบุวิธีการขยายผลจากการดำเนินโครงการ และชุมชน หรือผู้อื่นจะใช้ประโยชน์จากผลของโครงการนี้อย่างไร

• ประชุมคณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน คณะกรรมการเครือข่ายผู้ปกครอง สร้างความตระหนักให้คณะกรรมการเห็นความสำคัญของโครงการนี้ และแจ้งแผนงาน โครงการ กิจกรรม ร่วมทั้งขอความคิดเห็นเพิ่มเติมเพื่อให้คณะกรรมการมีส่วนร่วมในการดำเนินงาน และเป็นกำลังสำคัญในการนำแผนงาน โครงการ กิจกรรมลงสู่ชุมชน
  
• ประชาสัมพันธ์โครงการ/ กิจกรรมด้วยรูปแบบหลากหลาย เช่น ลงในเว็บไซต์ของโรงเรียน ทำแผ่นพับประชาสัมพันธ์ และให้นักเรียนช่วยประชาสัมพันธ์ไปยังผู้ปกครอง
  
• ประชาสัมพันธ์ไปยังโรงเรียนในสังกัดกรุงเทพมหานคร เพื่อให้ได้รับทราบการดำเนินงานของโรงเรียนและสามารถมาศึกษาดูงานการดำเนินงานของโรงเรียนได้