ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน
2) สหกรณ์นักเรียน
3) การจัดการบริหารของโรงเรียน
4) การติดตามภาวะโภชนาการ
5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน
6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ
7) การจัดบริการสุขภาพ
8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย

โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณะสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ

สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จังหวัดนราธิวาสมีโรงเรียนทั้งหมด 400 กว่าโรงเรียน ประกอบด้วย สังกัดสำนักงานการศึกษาเอกชน มีโรงเรียนทั้งหมด 88 โรง เปิดทำการสอนสามัญควบคู่ศาสนา จำนวน 52 โรง และโรงเรียนสามัญ จำนวน 36 โรง สังกัดโรงเรียนในโครงการพระราชดำริในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มีโรงเรียนทั้งหมด 17 โรง ประกอบด้วยโรงเรียนขนาดเล็ก จำนวน 14 โรง โรงเรียนขนาดกลาง 2 โรง และโรงเรียนขนาดใหญ่ จำนวน 1 โรงสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษานราธิวาส มีโรงเรียนทั้งหมด 341 โรงเรียน ประกอบด้วยโรงเรียนขนาดเล็ก จำนวน 87 โรง โรงเรียนขนาดกลาง จำนวน 238 โรงโรงเรียนขนาดใหญ่ จำนวน 15 โรง และโรงเรียนขนาดใหญ่พิเศษ จำนวน 1โรง

จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียน บ้านศาลาอูมา จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

โรงเรียนมีกรอบแนวคิดหลัก เศรษฐกิจพอเพียงในการด าเนินโครงการเด็กไทยแก้มใส ครอบคลุม และบูรณาการอย่างเป็น ระบบ หลักการปรัญญาเศรษฐกิจพอเพียง "3 ห่วง 2 เงื่อนไขซึ่งประกอบด้วยความ "พอประมาณ มีเหตุผล มีภูมิคุ้มกัน" บนเงื่อนไข "ความรู้" และ "คุณธรรม"การพัฒนาตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง ว่า เป็นการพัฒนาที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานของทางสายกลางและความไม่ ประมาท โดยค านึงถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล และการสร้างภูมิคุ้มกันที่ดีในตัวตลอดจนการใช้ความรู้ ความรอบคอบและ คุณธรรมประกอบการวางแผน การตัดสินใจและการกระท าต่าง ๆความพอประมาณ หมายถึง ความพอดี ที่ไม่มากและไม่น้อย จนเกินไป ไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่น เช่น การผลิตและการบริโภคที่พอประมาณ ความมีเหตุผล หมายถึง การใช้หลักเหตุผลใน การตัดสินใจเรื่องต่าง ๆ โดยพิจารณาจากเหตุปัจจัยที่เกี่ยวข้อง ตลอดจนผลที่คาดว่าจะเกิดขึ้นอย่างรอบคอบ การมีภูมิคุ้มกันที่ ดีหมายถึง การเตรียมตัวให้พร้อมรับต่อผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงรอบตัว ปัจจัยเหล่านี้จะเกิดขึ้นได้นั้น จะต้องอาศัย ความรู้ และคุณธรรม เป็นเงื่อนไขพื้นฐาน กล่าวคือ เงื่อนไขความรู้หมายถึง ความรอบรู้ ความรอบคอบ และความระมัดระวังในการ ด าเนินชีวิตและการประกอบการงาน ส่วนเงื่อนไขคุณธรรม คือ การยึดถือคุณธรรมต่าง ๆ อาทิ ความซื่อสัตย์สุจริต ความอดทน ความเพียร การมุ่งต่อประโยชน์ส่วนรวมและการแบ่งปัน ฯลฯ การจัดการศึกษาต้องพัฒนาผู้เรียนให้ผู้เรียนมีความสมบรูณ์ทั้งด้าน

1. เด็กเป็นผู้ลงมือท าเอง
2. สถานศึกษาเป็นฐานของการพัฒนา
3. การมีส่วนร่วมของชุมชน
4. ความร่วมมือของหน่วยงานในการถ่ายทอดความรู้และเทคโนโลยีให้โรงเรียน 19 ร่างกายและจิตใจ ได้น าหลักการดังกล่าวมาบูรณาการกับโครงการเด็กไทยแก้มใสทุกกิจกรรม คือด้านการเกษตรในโรงเรียนสหกรณ์ นักเรียนการจัดบริการอาหารกลางวันของโรงเรียนการติดตามภาวะโภชนาการพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียนการพัฒนาอนามัย สิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ

ดังนั้น โรงเรียนบ้านศาลาอูมา สังกัดเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา นราธิวาส เขต 2 จึงได้เสนอแผนการพัฒนาของ โรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการด าเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่1โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตาม พระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำารูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจร มาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์ เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะ ทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำาเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน

1.โรงเรียนบ้านศาลาอูมาได้รับงบประมาณสนับสนุนจากสสส. ในการดำเนินงานตามโครงการศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ

2.นักเรียน และผู้ปกครองมีความรู้ในเรื่องการบริโภคอาหารที่ส่งเสริมให้นักเรียนมีโภชนาการเจริญเติบโตสมวัยโดยการรับประทานอาหารครบทั้ง 5 หมู่ และได้รับสารอาหารที่มีคุณค่าต่อสุขภาพ สะอาด ปลอดภัย

3.บุคลากรและนักเรียนในโรงเรียนมีศักยภาพ ด้านการจัดการอาหารและโภชนาการ แบบครบวงจรและมีการขยายผลสู่ชุมชน

4.โรงเรียนได้รับและมีการส่งเสริมสนับสนุนให้เกิดการพัฒนาเป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการต่อไป

5.นักเรียนมีสุขภาพที่สมบรูณ์ทั้งร่างกายและจิตใจ เพื่อเตรียมพร้อมที่จะเรียนรู้

6.นักเรียนสามารถนำความรู้ที่ได้ไปต่อยอดกับกิจกรรมในครอบครัวและหารายได้ให้กับตนเองและครอบครัวระหว่างเรียนและนำสู่การพัฒนาคุณภาพชีวิต

7.นักเรียนมีความสุขในการเรียน และปฏิบัติกิจกรรมต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

8.โรงเรียนและชุมชนมีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกันและร่วมกันในการพัฒนาโรงเรียนให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบเด็กไทยแก้มใส

เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะ ทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน ตามผลที่คาดหวังของโครงการ -เด็กนักเรียนมีภาวะค่อนข้างเตี้ยและเตี้ยไม่เกินร้อยละ7 -เด็กนักเรียนมีภาวะค่อนข้างอ้วนและอ้วนไม่เกินร้อยละ 7 -เด็กนักเรียนมีส่วนสุงดีและสมส่วน ไม่น้อยกว่าร้อยละ70

ข้าพเจ้าและบุคลากรโรงเรียนบ้านศาลาอูมา สังกัดเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษานราธิวาส เขต 2 ขอสานปณิธาน ของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี ในการดูแลด้านอาหารและโภชนาการของเด็กนักเรียน ให้มีคุณภาพ ตามพระราชปณิธาน และจะดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสให้มีประสิทธิภาพ ส่งผลให้นักเรียนมีสุขภาพดีพร้อมที่จะเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาประเทศชาติต่อไป และโรงเรียนบ้าน ศาลาอูมา สามารถเป็นต้นแบบแห่งการเรียนรู้แก่สถานศึกษา ชุมชนและบุคคลทั่วไป เมื่อดำเนินงานเสร็จสิ้นโครงการแล้ว ข้าพเจ้าและบุคลากรโรงเรียนบ้านศาลาอูมา จะดำเนินการต่อเนื่องให้ครอบคลุม และมีประสิทธิภาพในทุกกิจกรรมที่กำหนดไว้ในโครงการเด็กไทยแก้มใส

2.ระบุวิธีการขยายผลจากการดำเนินโครงการ และชุมชน หรือผู้อื่นจะใช้ประโยชน์จากผลของโครงการนี้อย่างไร โรงเรียนบ้านศาลาอูมา ได้ใช้วิธีการขยายผลโครงการเด็กไทยแก้มใส ไปยังผู้ปกครอง ชุมชน และหน่วยงานทั่วไป โดยเป็นแหล่งเรียนรู้แก่คณะศึกษาดูงาน เข้าร่วมกิจกรรมต่างๆ ด้านสุขภาพของโรงเรียนอย่างต่อเนื่อง และได้ประสานงานขอเชิญโรงเรียนเครือข่ายเข้าร่วมติดตามการดำเนินงาน ทั้งหมด 8 โรง โดยวิธีการดังนี้ - แลกเปลี่ยนเรียนรู้จัดเวทีประชาคม - อบรมพัฒนาศักยภาพ - เป็นต้นแบบการดำเนินงานตามรอยฯ - ร่วมกับผู้ปกครองชุมชนและภาคีเครือข่ายวิเคราะห์สถานการณ์เป็นระยะและพัฒนาเติมเต็มอย่างต่อเนื่อง