ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียน บ้านห้วยแฮ้ว จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นซึ่งในปีที่ 1 ได้ดำเนินการดังต่อไปนี้

1. นักเรียนมีสุขภาพสุขภาวะ พัฒนาการด้านร่างกาย เติบโตสมวัย อารมณ์ สติปัญญาดีขึ้น รวมทั้งทักษะเพื่อการดำรงชีวิต สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ในชีวิตจริง
2. โรงเรียนมีรูปแบบลดปัญหาโภชนาการ และสุขภาพของเด็กนักเรียนได้ มีความรู้และแนวทางในการจัดการ เพื่อส่งเสริมสุขภาพ และพัฒนาการของเด็กนักเรียนอย่างมีประสิทธิภาพ
3. พ่อแม่ ผู้ปกครอง และคนในชุชน มีส่วนร่วมในกิจกรรมการพัฒนาเด็กนักเรียนในด้านต่างๆ ช่วยสร้างเสริมความอบอุ่นและความเข้มแข็งให้กับครอบครัวและชุมชน ตลอดจนเกิดความยั่งยืนในการดำเนินงาน
4. ชุมชน มีความตระหนักรู้ และตื่นตัวในการจัดการด้านอาหารโภชนาการ และสุขภาพของเด็กนักเรียน

การดำเนินกิจกรรมเน้นให้นักเรียนเป็นผู้ลงมือปฏิบัติด้วยตนเอง เพื่อให้เกิดการเรียนรู้ที่ยังยืน โดยมีโรงเรียนเป็นฐานในการพัฒนา ให้การสนับสนุนในการดำเนินงานและให้การช่วยเหลือ ซึ่งการพัฒนาการดำเนินในโรงเรียนต้องใช้หรือนำเทคโนโลยีมาใช้เพื่อในการบริหารจัดการ เพื่อนำความรู้หรือองค์ความรู้ไปถ่ายทอดเพื่อให้เกิดประสิทธิภาพและประสิทธิผลของโครงการ ดังนั้น โรงเรียนบ้านห้วยแฮ้ว อ.สันติสุข จ.น่านจึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่1โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน ตามผลที่คาดหวังของโครงการ โรงเรียนมีความมุ่งมั่นในการพัฒนาให้เกิดผลสัมฤทธิ์ในการแก้ปัญหาทุพโภชนาการและสุขภาพของนักเรียนด้วยวิธีการที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของการดูแลสุขภาพร่างกาย คือการออกกำลังกาย พัฒนาหรือส่งเสริมให้การใช้หรือดำรงชิตให้ถูกสุขลักษณะนิสัย ส่วนที่สำคัญจะทำให้ร่างกายมีสุขภาพแข็งแรง คือ การรับประทานอาหารหรือมีอาหารที่มีประโยชน์ สำหรับการมีแหล่องอาหารที่เพียงพอและอาหารที่มีประโยชน์ จึงมีความสำคัญต่อสุขภาพและการสร้างนิสัยในการบริโภคตามหลักโภชนาการที่ดี ดังนั้นจึงจะต้องสร้างแหล่งอาหาร และเป็นแหล่งเรียนรู้ให้กับชุมชนและโรงเรียนให้นำไปใช้ได้ในชีวิตประจำวันและเป็นแหล่งให้โรงเรียนอื่นมาศึกษาดูการดำเนินงานได้

1. โรงเรียนมีรูปแบบลดปัญหาทุพโภชนาการของนักเรียน เป็นแหล่งอาหารและเป็นที่เรียนรู้ของชุมชน
2. นักเรียนมีสุขภาวะที่ดี เติบโตสมวัย มีอารมณ์สติปัญญาที่ดีขึ้น มีทักษะในการดำเนินชีวิต
3. พ่อแม่ผู้ปกครองมีส่วนร่วมในการดูแลสุขภาพของนักเรียน จัดสิ่งแวดล้อมอาหาร
4. เกิดกระแสตื่นตัวในชุมชน/สังคม ให้ความสำคัญกับอาหาร โภชนาการและสุขภาพของเด็กวัยเรียน

1. นักเรียนมีสุขภาพสุขภาวะ พัฒนาการด้านร่างกาย เติบโตสมวัย อารมณ์ สติปัญญาดีขึ้น รวมทั้งทักษะเพื่อการดำรงชีวิต สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ในชีวิตจริง
   

- 1.1 ภาวะอ้วน ผอม ไม่เกิน ไม่เกิน 5 %
- 1.2 ภาวะเตี้ย ไม่เกิน 5 % - 1.3 ค่อนข้างเตี้ยและเตี้ย ไม่เกิน 7% - 1.4 เด็กมีการปรับพฤติกรรมการกิน โดยกินผักและผลไม้ เฉลี่ยในมื้อกลางวันประมาณ 100-200 กรัม

2.โรงเรียนมีรูปแบบลดปัญหาโภชนาการ และสุขภาพของเด็กนักเรียนได้ มีความรู้และแนวทางในการจัดการ เพื่อส่งเสริมสุขภาพ และพัฒนาการของเด็กนักเรียนอย่างมีประสิทธิภาพ 3.พ่อแม่ ผู้ปกครอง และคนในชุชน มีส่วนร่วมในกิจกรรมการพัฒนาเด็กนักเรียนในด้านต่างๆ ช่วยสร้างเสริมความอบอุ่นและความเข้มแข็งให้กับครอบครัวและชุมชน ตลอดจนเกิดความยั่งยืนในการดำเนินงาน 4.ชุมชน มีความตระหนักรู้ และตื่นตัวในการจัดการด้านอาหารโภชนาการ และสุขภาพของเด็กนักเรียน

เพื่อให้เกิดความต่อเนื่องและยั่งยืน การดำเนินโครงการถือว่าเป็นความจำเป็นและสำคัญต่อการพัฒนานักเรียนที่จะทำให้เป็นบุคคลากรหรือทรัพยากรที่มีคุณภาพของชุมชนและประเทศชาติ โครงการเด็กไทยแก้มใส ถือได้ว่าเป็นกิจกรรมที่ยึดหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ดังนั้นทุกคนหรือทุกภาคส่วน จึงจะคิดเข้ามามีส่วนร่วมและเป็นเจ้าของโครงการหรือกิจกรรมที่โรงเรียนดำเนินการ การขยายผลจึงเริ่มจากนักเรียนที่ได้รับสิ่งที่ดีจากโครงการ แล้วนักเรียนก็ขยายผลไปสู่ผู้ปกครอง ตลอดระดับผู้นำในชุมชน เป็นต้น และที่สำคัญคือบุคลากรทุกคนในโรงเรียน/ชุมชนตระหนักและเห็นความสำคัญที่ถือว่ามีความจำเป็นต่อการพัฒนาศุกยภาพของนักเรียนให้ทัดเทียมกับอาณารยประเทศ