ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียน บ้านห้วยสิงห์ จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

ให้เด็กเป็นคนลงมือปฏิบัติครูไม่ได้เป็นคนทำแต่เป็นคนสอนนักเรียนจัดกระบวนการเรียนการสอนให้เกิดขึ้นแล้วนักเรียนเป็นคนทำ เมื่อนักเรียนลงมือทำจะเกิดการเรียนรู้และที่สำคัญที่สุดก็คือชุมชนต้องให้ชุมชนเข้ามาร่วม เพราะว่าสุดท้ายจะยั่งยืนได้ชุมชนต้องเป็นคนดูแลและเข้ามามีส่วนร่วมในทุกกิจกรรมในโรงเรียน การดำเนินงานทั้ง 8องค์ประกอบมีเป้าหมายให้เด็กมีโภชนาการสุขภาพดี คือให้นักเรียนทำการเกษตร ผลิตอาหารเอง แล้วก็นำมาประกอบเป็นอาหารกลางวันมารับประทานกันจุดเชื่อมจากกระบวนการเกษตรมายังกิจกรรมอาหารกลางวัน ส่งเสริมเรื่องสหกรณ์เพื่อให้เด็กเรียนรู้เรื่องของการทำธุรกิจขนาดเล็ก ผลิตได้ก็ต้องขาย ขายเพื่อเป็นอาหารกลางวัน เพราะของฟรีไม่มีในโลก ใช้เรื่องของหลักการสหกรณ์เข้ามาช่วยเป็นการฝึกเด็กนักเรียนให้รู้จักการทำธุรกิจเล็กๆ และโดยหลักสหกรณ์ก็เป็นเรื่องของการฝึกคุณธรรมจริยธรรมไปด้วย ในช่วงของการรับประทานอาหารกลางวัน หรือการประกอบอาหารกลางวันเด็กก็ได้มีการพัฒนาสุขนิสัยไปด้วยประกอบกับมีการสอนไปพร้อมๆ กันก็จะเสริมกัน ซึ่งจะทำให้เด็กมีการทำพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสมและอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมด้วย คือเมื่อเด็กรับประทานอาหารแล้วก็มีการติดตามภาวะโภชนาการว่าเป็นอย่างไรเด็กมีการเจริญเติบโตได้ดีหรือไม่ ในการเจริญเติบโตมีอะไรมันมาขัดขวางหรือไม่ จึงมีเรื่องของบริการสุขภาพเข้ามาเพิ่มเติม หรือเรื่องของการเคลื่อนไหวร่างกายส่วนการปฐมพยาบาลก็เป็นไปเพื่อแก้ไขปัญหาเฉพะหน้าอย่างเร่งด่วนถ้าอาการหนักเกินไปก็ส่งต่อโรงพยาบาล เพราะฉะนั้นจะเห็นได้ว่าทั้ง8องค์ประกอบจะมีการเชื่อมโยงต่อเนื่องกัน และทั้ง8องค์ประกอบนี้ ก็เน้นให้นักเรียนเป็นคนดำเนินกิจกรรมทั้งหมด แต่ครูจะเป็นผู้อำนวยความสะดวกในการเรียนรู้ ช่วยทำให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ขึ้นมาในโรงเรียน
ดังนั้น โรงเรียนบ้านห้วยสิงห์จึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่1โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน ตามผลที่คาดหวังของโครงการ

1. โรงเรียนบ้านห้วยสิงห์เป็นโรงเรียนในโครงการศูนย์การเรียนรู้เด็กไทยแก้มใส ถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ
2. ส่งเสริมการเรียนรู้ทางด้านการเกษตรให้กับนักเรียน สามารถนำไปประกอบอาชีพในอนาคตได้
   
3. สร้างองค์ความรู้และตระหนักในการส่งเสริมสุขภาพด้านโภชนาการอาหารสมวัย ให้กับ บุคลากรในโรงเรียน นักเรียน ผู้ปกครองและชุมชนได้
4. เด็กมีการปรับพฤติกรรมการกินผักและผลไม้
   
5. มีการนำโปรแกรม Thai school lunch มาใช้ในการกำหนดเมนูอาหารกลางวัน
6. มีกระบวนการติดตาม ประเมินสุขภาวะของนักเรียน โดยเด็กและเยาวชน ครู และผู้ปกครอง ร่วมกัน

1. นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมีภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกิน 7 %
2. นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมีภาวะค่อนข้างผอมและผอม ไม่เกิน 7 %
3. นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมีภาวะค่อนข้างเตี้ยและเตี้ย ไม่เกิน 7%

1. จะมีการดำเนินการต่อเนื่องต่อไปเนื่องจากโรงเรียนได้มีการดำเนินงานของโรงเรียนโดยมีการวางแผนการทำงานอย่างเป็นระบบในการนำโครงการสู่การปฏิบัติอย่างเป็นกระบวนการได้มีการวางแผนจัดกิจกรรมโดยแบ่งหน้าที่รับผิดชอบอย่างเป็นระบบและมีความชัดเจนอยู่แล้วโดยโรงเรียนบ้านห้วยสิงห์มีการจัดเก็บข้อมูลในการดำเนินงานของโครงการอย่างเป็นระยะตามที่ได้กำหนดไว้ในแผนการปฏิบัติงาน โดยมีการบันทึกข้อมูลเป็นระยะอย่างต่อเนื่อง มีการจัดทำบัญชีรับ-จ่าย การรายงานผลการดำเนินงานโครงการให้บุคลากรที่เกี่ยวข้องในโรงเรียนได้รับทราบถึงการดำเนินงานในรูปแบบต่าง ๆ อยู่เป็นระยะอย่างต่อเนื่อง และมีการจัดเก็บข้อมูลอย่างเป็นระบบแยกตามกิจกรรมต่าง ๆ ในโครงการ ทางโรงเรียนได้มีการต่อยอดและพัฒนาโครงการให้มีความหลากหลายและมีความต่อเนื่องมากยิ่งขึ้น และมีการนำมาสู่กระบวนการเรียนการสอนแบบบูรณาการ โดยโครงการต่าง ๆ ให้นักเรียนเป็นผู้ลงมือปฏิบัติ ครูไม่ได้เป็นผู้ปฎิบัติแต่เป็นผู้สอนนักเรียนจัดกระบวนการเรียนการสอนให้เกิดขึ้นแล้วนักเรียนเป็นคนปฏิบัติเอง นักเรียนจะเป็นผู้ดำเนินเอง ตั้งแต่การวางแผน เพาะปลูก เก็บเกี่ยว การดูแลบัญชีรายรับ – รายจ่าย ของโครงการต่าง ๆ ที่ตัวเองได้รับผิดชอบ และมีการนำผลการประเมินมาเป็นข้อมูลย้อนกลับ ที่จะสามารถนำไปปรับปรุง พัฒนาโครงการด้านต่างๆต่อไปได้
   
2. โรงเรียนบ้านห้วยสิงห์ ดำเนินกิจกรรมทางการเกษตรทุกอย่างเป็นการเรียนรู้ สู่การปฏิบัติจริงท่ามกลางแรงขับเคลื่อนภายในโรงเรียน ในชุมชน ผลผลิตจากการทำการเกษตรเป็นผลพลอยได้จากการเรียนรู้ นำเข้าสู่โครงการอาหารสำหรับนักเรียนทั้งสามมื้อ ให้ผู้เรียนได้รับประทานอาหารทีมีคุณค่าทางโภชนาการ แต่สิ่งสำคัญการทำการเกษตร ได้ซึมซับเข้าในสายเลือดของผู้เรียนวันละเล็ก วันละน้อยจากการจัดกระบวนการเรียนรู้ทำให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากการปฏิบัติจริงเรียนรู้ร่วมกัน เรียนรู้จากวิทยากรภายนอกเรียนรู้จากองค์รวมและแสวงหาความรู้ด้วยตัวเองจึงทำให้กระบวนการคิดวิเคราะห์ถูกพัฒนาขึ้นโดยอาศัยพื้นฐานและสภาพปัญหาที่ส่งผลกระทบในวงจรของการดำรงชีวิตการเรียนรู้เหล่านี้เองเป็นจุดเริ่มต้นของความภาคภูมิใจในวีถีชีวิตที่ซ่อนอยู่ภายในบริบทของความแตกต่างระหว่างบุคคล เกิดผลสำเร็จที่งดงาม คุ้มค่ากับความตั้งใจในการสนับสนุนโครงการก่อให้ผู้เรียน มี “ ความเก่ง ” ในการเรียนรู้ถึงวิธีการทำการเกษตรประเภทต่างๆมี“ ความดี” จากการเรียนรู้ถึงการทำงานที่มีคุณค่า เห็นค่าของสิ่งที่ได้มาด้วยจิตสำนึกที่ดี และใช้ประโยชน์อย่างคุ้มค่ามี“ความสุข” จากการใช้ชีวิตโดยพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกันของแต่ละกลุ่มร่วมแรงร่วมใจเกื้อกูลช่วยเหลือกันจากวันเป็นเดือน จากเดือนเป็นปีความกลมเกลียวสามัคคีในหมู่คณะ แน่นแฟ้นยิ่งขึ้นการอดทนต่อสิ่งที่กำลังรอคอยได้เพาะบ่มเมล็ดกล้าของคุณธรรม จริยธรรมให้เกิดขึ้นกับนักเรียน ซึ่งหวังได้โดยแน่ว่า กลุ่มคนเล่านี้จะเติบโตเป็นคนที่มีคุณภาพต่อไปในอนาคต