ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการ สำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น สถานการณ์ปัญหาการบริโภคอาหารและโภชนาการภายในโรงเรียน บ้านโชคชัยพัฒนา โดยภาพรวม มีดังนี้มีการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำเฉลี่ยวันละ 70 กรัม และเป็นผักที่ไม่ปลอดสารพิษ เนื่องจากเป็นผักที่ซื้อมาจากตลาด อีกทั้งยังกินขนมและเครื่องดื่มที่มีรสหวานทุกวัน ปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลโดยเฉลี่ยมากกว่า 6 ช้อนชา/วัน นอกจากนี้ยังบริโภคผลไม้น้อยกว่า 70 กรัม/ วัน ด้วยเหตุนี้โรงเรียนบ้านโชคชัยพัฒนาได้เล็งเห็นความสำคัญของปัญหาภาวะโภชนาการทั้งขาดและเกินของนักเรียน จึงได้จัดทำโครงการเด็กไทยแก้มใสในโรงเรียนขึ้น เพื่อลดปัญหาโภชนาการและสุขภาพของนักเรียน และมีความรู้และแนวทางในการจัดการส่งเสริมสุขภาพและพัฒนาการของนักเรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพ

การพัฒนาให้เด็กไทยมีสุขภาพแข็งแรง มีภาวะโภชนาการที่ดี พร้อมที่จะเรียนรู้อย่างมีความสุขนั้น อาหารที่สะอาด ปลอดภัยเป็นสิ่งสำคัญ ดังนั้น การจัดการเกษตรในโรงเรียนแบบยั่งยืนเพียงพอ และปลอดภัยเช่นการปลูกผัก เลี้ยงสัตว์ ปลูกผลไม้ปลอดสารพิษไว้ส่งโรงครัวโดยผ่านระบบสหกรณ์ของโรงเรียนตลอดทั้งปี โดยนักเรียนเป็นผู้ดำเนินการเองและผ่านกระบวนการประกอบอาหารที่ถูกหลักโภชนาการ ทำให้นักเรียนได้รับประทานอาหารที่มีคุณค่าสะอาด ปลอดภัย มีการติดตามประเมินผลเฝ้าระวังและแก้ปัญหาภาวะโภชนาการของนักเรียนตลอด ซึ่งทั้งหมดนี้ได้รับความร่วมมือ สนับสนุนทั้งแรงกาย แรงทรัพย์ วัสดุอุปกรณ์และองค์ความรู้จากหน่วยงาน องค์กร ชุมชน จะทำให้เด็กไทยทุกคนแก้มใสได้

1. เด็กนักเรียนมีสุขภาพดี เจริญเติบโตสมวัย มีอารมณ์สติปัญญาที่ดีขึ้น มีทักษะชีวิตสามารถนำไปใช้ได้จริง
2. โรงเรียนมีรูปแบบลดปัญหาทุพโภชนาการของนักเรียน
3. พ่อแม่/ผู้ปกครองมีส่วนร่วมในการดูแลภาวะสุขภาพของนักเรียน จัดสิ่งแวดล้อมอาหาร
4. เกิดประแสตื่นตัวในชุมชน/สังคม ให้ความสำคัญกับอาหารโภชนาการ และสุขภาพเด็กวัยเรียน

นักเรียนเติบโตสมวัย

1. ภาวะเริ่มอ้วน และอ้วน ไม่เกิน 7%
2. ภาวะค่อนข้างผอมและผอม ไม่เกิน 7%
3. ภาวะค่อนข้างเตี้ย และเตี้ยไม่เกิน 7% ดูส่วนสูงตามเกณฑ์อายุ (กรณีที่ภาวะโภชนาการไม่เป็นไปตามเกณฑ์ที่กำหนดให้ลดลงจากเดิมไม่น้อยกว่า 0.5 ต่อปี)
4. นักเรียนได้กินผัก- ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้น ในมื้อกลางวัน เฉลี่ย
   • ผักวันละ ประมาณ 40-100 กรัม อนุบาล 3 ช้อน (50 กรัม) ประถม 4 ช้อน (70 กรัม) และมัธยม 5 ช้อน (90 กรัม )
   • ผลไม้ (อนุบาล 1/2 ส่วนประถม 1 ส่วน) ต่อมื้อต่อคน

เมื่อดำเนินโครงการแล้วเสร็จ จะยังคงดำเนินการต่อเนื่องต่ออีก โดยนำเงินทุนที่ได้จากการจำหน่ายผลผลิตให้สหกรณ์ เป็นทุนหมุนเวียนในการดำเนินต่อไป