ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียนบ้านสะลวงนอกจึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

โรงเรียนบ้านสะลวงนอก ได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใส เป็นปีที่ 2 จากกรอบแนวคิดหลัก ขององค์ประกอบทั้ง 8 ข้อ โดยเริ่มจากเกษตรในโรงเรียน มีการให้นักเรียนได้ลงมือปฏิบัติจริงเริ่มจากการเตรียมพื้นที่ เตรียมดินสำหรับปลูกพืชตามที่กำหนดไว้ มีการจัดนักเรียนรับผิดชอบตั้งแต่การปลูก การดูแลรักษา และการเก็บผลผลิตที่ได้จำหน่ายผ่านสหกรณ์นักเรียนเพื่อนำพืชที่ได้ไปใช้ในการประกอบอาหารกลางวัน ที่มีการควบคุมการจัดทำอาหารตามเมนู ของมาตรฐานโภชนาการ (Thai School Lunch Program) ที่กำหนดเมนูอาหารล่วงหน้าให้สอดคล้องกับผลผลิตที่เก็บได้จากการเกษตรของนักเรียน หากผลผลิตที่ได้มีจำนวนมากเกินกว่าจะนำไปปรุงอาหารกลางวันให้นักเรียน จะให้เจ้าหน้าที่สหกรณ์นักเรียน ที่ได้รับการมอบหมายนำไปจำหน่ายให้ครู และในชุมชน ใกล้เคียงโรงเรียน การจัดจำหน่ายนี้นักเรียนที่เป็นเจ้าหน้าที่สหกรณ์ต้องมีการจดบันทึกทุกครั้ง ทั้งปริมาณผลผลิต ราคาที่จัดจำหน่าย และราคาส่ง เพื่อจะได้สรุปในแต่ละครั้งว่าได้กำไรมากน้อยแค่ไหน นอกจากจัดจำหน่ายผลผลิตทางการเกษตรของนักเรียนแล้ว สหกรณ์นักเรียนยังมีรับการออมทรัพย์ เพื่อเป็นการฝึกให้นักเรียนมีวินัยในการออมอีกด้วย เมื่อนักเรียนได้บริโภคอาหารที่ปลอดสารพิษ ถูกต้องตามหลักโภชนาการ จะทำให้นักเรียนมีสุขภาพแข็งแรง โดยการที่มีการวัดน้ำหนัก ส่วนสูง รอบเอว ทุกเดือน เพื่อเปรียบเทียบว่านักเรียนคนไหนบ้างที่เข้าสู่สภาวะโรคอ้วน เมื่อทราบจำนวน เด็กนักเรียนเหล่านี้จะมีการให้ออกกำลังกายในเวลาว่าง หรือตอนเช้าหลังกิจกรรมหน้าเสาธง เพื่อลดปริมาณไขมันในร่างกายให้สู่สภาวะปกติ นอกจากนี้ยังชักชวนให้นักเรียนทั่วไปได้ออกกำลังกายสร้างความแข็งแรงให้ร่างกายด้วย ครูพลศึกษาจะมีการทดสอบสมรรถนะทางร่างกายประจำทุกภาคเรียน ครูฝ่ายอนามัยมีการส่งเสริมให้นักเรียนรู้จักการรักษาความสะอาดของร่าย ฟัน เสื้อผ้า และการปลุกจิตสำนึกให้นักเรียนรักษาความสะอาดบริเวณโรงเรียนตามงานเขตสีที่ได้รับมอบหมายจากฝ่ายกิจการนักเรียน สิ่งเหล่านี้ทางโรงเรียนมีการจัดการเรียนการสอนบูรณาการกับสาระต่าง ๆ เพื่อให้นักเรียนได้เกิดการเรียนรู้ทั้งด้านวิชาการ ทักษะการทำงาน ความรับผิดชอบ ความซื่อสัตย์ ความพอเพียง ความรักในธรรมชาติ ต้นไม้ และชุมชนของนักเรียน ส่งผลให้นักเรียนของโรงเรียนบ้านสะลวงนอกทุกคน มีโภชนาการสมวัย สุขภาพดี มีผลการเรียนที่ดีขึ้นจากการบริโภคอาหารที่ดี และยังมีจิตสาธารณะอีกด้วย ดังนั้น โรงเรียนบ้านสะลวงนอก จึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่1โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน

1. เด็กนักเรียนโรงเรียนบ้านสะลวงนอกมีสุขภาพและพัฒนาด้านร่างกายเติบโตสมวัย มีอารมณ์และสติปัญญาที่ดีขึ้น รวมทั้งมีทักษะเพื่อการดำรงชีวิตที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ในชีวิตจริง
   
2. โรงเรียนบ้านสะลวงนอกได้นวัตกรรมใหม่ ที่ช่วยลดปัญหาทางโภชนาการและสุขภาพของนักเรียน
3. พ่อแม่ ผู้ปกครองและคนในชุมชนมีความตระหนัก ตื่นตัวในการจัดการด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของเด็กนักเรียน และมีส่วนร่วมในกิจกรรมโครงการเด็กไทยแก้มใส

นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมี ภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกิน 7 % ภาวะค่อนข้างผอมและผอม ไม่เกิน 7 % ภาวะค่อนข้างเตี้ยและเตี้ย ไม่เกิน 7 % นักเรียนได้กินผัก – ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้นในมื้อกลางวัน เฉลี่ย ผัก วันละประมาณ90กรัมอนุบาล 1 ช้อน (20 กรัม) ประถม 1.5 ช้อน (30 กรัม) ผลไม้ (อนุบาล3 ส่วนประถม 4 ส่วน) ต่อมื้อต่อคน

โรงเรียนบ้านสะลวงนอกเมื่อดำเนินโครงการแล้วเสร็จ ตามเป้าหมายของโครงการแล้ว จะยังมีการดำเนินการต่อเนื่องต่อไป เพราะโครงการเด็กไทยแก้มใสเป็นโครงการที่ส่งผลไปสู่เด็กนักเรียนทั้งหมด เริ่มตั้งแต่ให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้การบริโภคผักอย่างไรที่ปลอดสารพิษ โดยการลงมือทำด้วยตนเอง การจัดการเมื่อมีผลผลิตจากการปลูกพืช และการรักษาสุขภาพทั้งทางร่างกาย จิตใจ บริโภคอาหารที่ถูกสุขลักษณะตามหลักโภชนาการที่เด็กนักเรียนได้บริโภคทุกมื้อ ทุกวัน เริ่มต้นจากโรงเรียนสู่บ้านของนักเรียน และให้ผู้ปกครองได้เรียนรู้การบริโภคที่ถูกต้องตามหลักโภชนาการไปพร้อมกับลูกของตนเอง