ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณะสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยะศึกษา หัตถศึกษาและ จริยะศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียน บ้านนา จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

มีการผลิตทางการเกษตร สัตว์เลี้ยง หรือประมง โดยมีนักเรียนเป็นผู้ลงมือปฏิบัติจริงคุณครูและชุมชนให้ความช่วยเหลือและเป็นที่ปรึกษานำผลผลิตทางการเกษตร ปศุสัตว์และประมง ไปส่งกับสหกรณ์นักเรียน โดยนักเรียนเป็นผู้ดำเนินการรับซื้อผลผลิตจากกิจกรรมและนำไปขายให้กิจกรรมอาหารกลางวัน เพื่อนำมาประกอบและปรุงอาหารให้นักเรียนรับประทาน โดยให้ถูกหลักโภชนาการ สุขาภิบาลและอาหารปลอดภัยตามปริมาณและสัดส่วนของมาตรฐานโภชนาการ ถ้าเหลือพอที่จำหน่ายให้ชุมชน ทางโรงเรียนมีการเฝ้าระวังและติดตามภาวะโภชนาการและสมรรถภาพทางกาย การพัฒนาสุขนิสัยการส่งเสริมสุขภาพอนามัยนักเรียน การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมในโรงเรียน การจัดสุขภาพนักเรียนโดยมีการจดบันทึกสุขภาพเป็นรายบุคคล มีแบบประเมินพฤติกรรมสุขบัญญัติแห่งชาติ การฝึกปฏิบัติในช่วงเวลาการรับประทานอาหารตามเกณฑ์มาตรฐานสุขาภิบาลสิ่งแวดล้อมในโรงเรียนมาตรฐานคุณภาพน้ำบริโภคในโรงเรียน การตรวจสุขภาพนักเรียนทุกคน ให้การช่วยเหลือเบื้องต้นมีระบบการช่วยเหลือ การเจ็บป่วย เพื่อป้องกันอันตรายร้ายแรงจนถึงชีวิต 1 เทอมละ 1 ครั้ง โดยมีแผนการจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการณ์และกิจกรรมที่สอดคล้องกับโครงการเด็กไทยแก้มใส มีกิจกรรมการเรียนรู้เกษตร สหกรณ์ โภชนาการและสุขภาพที่บูรณาการณ์จากภูมิปัญญาท้องถิ่น และมีสื่อนวัตกรรมในการจัดการเรียนรู้ ดังนั้น โรงเรียนบ้านนาจึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่1โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน ตามผลที่คาดหวังของโครงการ

1. นักเรียนมีสุขภาพดี
2. ผู้นำชุมชนมีส่วนร่วมส่งเสริมสนับสนุุน การดำเนินกิจกรรมต่างๆ ในโครงการเด็กไทยแก้มใสให้บรรลุผลสำเร็จ
3. เกิดความยั่งยืนของโครงการ

1.นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมี
- ภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกิน 7% - ภาวะค่อนข้างผอมและผอม ไม่เกิน 7%
- ภาวะค่อนข้างเตี้ยและเตี้ย ไม่เกิน 7%
2.นักเรียนได้กินผัก – ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้นในมื้อกลางวัน เฉลี่ย ผัก วันละประมาณ40 – 100 กรัม อนุบาล 3 ช้อน (50 กรัม) ประถม 4 ช้อน (70 กรัม) ผลไม้ (อนุบาล½ ส่วนประถม 1 ส่วน) ต่อมื้อต่อคน

นักเรียนบางส่วนมีภาวะอ้วน บางส่วนผอม ทำให้มีภูมิต้านทานต่ำเรียนรู้ช้า ส่วนหนึ่งสาเหตุมาจากพฤติกรรมโภชนาการไม่ถูกต้อง ขาดการออกกำลังกายที่ถูกต้อง ทางโรงเรียนตระหนักถึงปัญหาที่เกิดขึ้น เพื่อลดภาวะดังกล่าวโรงเรียนจึงส่งเสริมให้นักเรียนได้รับประทาน ผัก ผลไม้ อาหารเสริม ออกกำลังกายเป็นประจำ โดยการส่งเสริมให้นักเรียนปลูกพืช ผัก ผลไม้ต่างๆ ไว้รับประทานเองให้เพียงพอรวมทั้งให้นักเรียนรับปรับทาน ผัก ผลไม้ตามฤดูกาลที่มีในท้องถิ่นของตนเพราะจะได้ผักผลไม้ที่สดสะอาดปลอดภัยและมีราคาถูก การปศุสัตว์ทางโรงเรียนได้เลี้ยงสัตว์ไว้สำหรับประกอบและปรุงอาหารให้นักเรียนได้รับประทานในแต่ละมื้อสลับสับเปลี่ยนกันไปเช่น ไก่ปลา ฯลฯ โรงเรียนได้จัดกิจกรรมการเรียนการสอนมุ่งเน้นให้นักเรียนได้รับความรู้ นักเรียนได้ลงมือปฏิบัติกิจกรรม มีทักษะชีวิต สามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้เป็นอย่างดีทำให้นักเรียนมีสุขภาพกายและสุขภาพจิตดี ในการประกอบและปรุงอาหารในแต่ละวันทางโรงเรียนได้ตระหนักและเล็งเห็นความสำคัญในการดูแลสุขภาพได้ควบคุมเรื่องความหวานจัดเค็มจัดมันจัด โดยการให้ความร่วมมือของ รพสต.ในการตรวจคุณภาพของอาหารและวัตถุดิบที่ปลอดภัยเป็นประจำพร้อมด้วยบุคลากรในโรงเรียนได้ช่วยกันตรวจสอบดูแล การดูแลสุขภาพนักเรียนและการดูแลสุขภาพช่องปากทางโรงเรียนได้รับความร่วมมือจากองค์กรต่าง ๆ ในท้องถิ่นให้ความรู้ฝึกนักเรียนได้ปฏิบัติจริงที่ถูกต้องอย่างสม่ำเสมอ เช่นการล้างมือทุกครั้งก่อนรับประทานอาหาร ล้างมือหลังจากปฏิบัติภารกิจต่าง ๆ ทุกครั้ง รวมทั้งการดูแลรักษาความสะอาดของเสื้อผ้าเครื่องแต่งกายร่างกาย พร้อมทั้งยังได้บูรณาการเข้ากับสาระการเรียนรู้ทุกกลุ่มสาระ การปฏิบัติกิจกรรมดังกล่าวได้รับความร่วมมือจากคณะครู บุคลากรในสถานศึกษานักเรียนผู้ปกครองทั้งยังส่งผลให้เกิดสัมพันธภาพที่ดีระหว่างครูนักเรียนผู้ปกครองและชุมชนอีกด้วย นอกจากนี้โรงเรียนได้พัฒนาการดำเนินงานตามตัวชี้วัดศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบเด็กไทยแก้มใส