ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียน บ้านกุยเหนือจึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นซึ่งในปีที่ 1 ได้ดำเนินการดังต่อไปนี้

อธิบายกรอบแนวคิดหลักของโรงเรียนที่จะประยุกต์ใช้ดังนี้ โรงเรียนบ้านกุยเหนือ ได้ดำเนินกิจกรรมให้สอดคล้องกับกรอบแนวคิดหลักการดำเนินงานโครงการตามพระราชดำริ
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีโครงการศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสประการแรกจัดให้มีการบริการอาหารเช้าให้กับนักเรียนทุกคน เพื่อแก้ปัญหาทุพโภชนาการและส่งเสริมการเรียนรู้ที่ดีต่อมาจัดส่งเสริมให้นักเรียนเล่นกีฬาเพื่อต้านยาเสพติดให้นักเรียนและผู้ปกครองใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์และเพื่อสุขภาพ ต่อมาโรงเรียนจัดให้มีกิจกรรมปลูกผักสวนครัว รั้วกินได้โดยปลูกต้นมะขามเขลียงผักหวานชะอมตะไคร้ ขมิ้น ผักต่าง ๆเป็นรั้วโรงเรียน และสามารถนำพืชผักเหล่านี้มาใช้เป็นผักสดให้กับนักเรียนและประกอบอาหารกลางวันให้กับนักเรียนและครูเลี้ยงปลาเลี้ยงกบเป็นอาหารประเภทโปรตีนเพื่อสนับสนุนอาหารกลางวันให้กับนักเรียนอีกทางหนึ่งด้วยโดยผลผลิตทุกอย่างจะผ่านการซื้อขายด้วยระบบสหกรณ์ของนักเรียนเพื่อให้เกิดรายได้ภายในสถานศึกษาและสนับสนุนกิจกรรมของนักเรียนโรงเรียนสามารถนำรายได้ที่เกิดจากผลผลิตเหล่านี้มาปรับปรุงสภาพแวดล้อมให้เอื้อต่อการเรียนรู้และถูกสุขอนามัยของกรมอนามัยกระทรวงสาธารณสุข และกระทรวงศึกษาธิการอีกทั้งฝึกให้นักเรียนมีสุขนิสัยที่ดีรู้จักดูแลรักษาสุขภาพร่างกายและจิตใจให้พร้อมที่จะจัดกิจกรรมการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพและเกิดประสิทธิผลสูงสุด กิจกรรมที่โรงเรียนได้ดำเนินการตลอดมาได้รับการสนับสนุนส่งเสริมจากเครือข่าย ผู้ปกครองศิษย์เก่าชุมชนอีกทั้งได้นำภูมิปัญญาท้องถิ่นมาใช้ในการจัดกิจกรรม เช่นการทำปุ๋ยหมักชีวภาพจากเศษอาหารผักเปลือกผลไม้ที่เหลือจากการประกอบอาหารการทำน้ำส้มควันไม้เพื่อใช้ในการเกษตรแทนการใช้ยาฆ่าแมลงและใช้แทนปุ๋ยการคัดแยกขยะเพื่อให้ง่ายต่อการจัดเก็บและทำลาย เป็นต้น โรงเรียนได้ขยายผลการดำเนินงานโครงการต้นแบบเด็กไทยแก้มใสไปสู่ชุมชนและเครือข่ายของสถานศึกษาทั้งในเขตพื้นที่เดียวกัน และต่างจังหวัดมีการประชาสัมพันธ์ผ่านเครือข่ายผู้ปกครองศิษย์เก่าชุมชนเพื่อให้เกิดผลดีต่อการดำเนินชีวิตของของ ตนเองครอบครัวชุมชนสังคมและประเทศชาติต่อไป จากการดำเนินงานโครงการต้นแบบเด็กไทยแก้มใสมาเป็นระยะเวลา1ปีทำให้โรงเรียนสามารถแก้ปัญหาได้หลายประการเช่นสุขภาพอนามัยของนักเรียนดีขั้นสุขอนามัยสิ่งแวดล้อมภายในสถานศึกษาได้รับการพัฒนาให้ดีขึ้นนักเรียนมีความรู้ความเข้าใจมีความตระหนักและเห็นความสำคัญของการดูแลสุขภาพด้วยตนเองการจัดการเรียนรู้ของนักเรียนมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลสูงขึ้นได้รับการยอมรับจากผู้ปกครองชุมชนทำให้โรงเรียนบ้านกุยเหนือมีความเติบโตมาเป็นลำดับจากโรงเรียนขนาดเล็กเป็นโรงเรียนขนาดกลางมาตั้งแต่ปีการศึกษา25562557และ 2558และคาดว่าในปีการศึกษา2559จะมีนักเรียนเพิ่มขึ้นอีก ทางโรงเรียนบ้านกุยเหนือ ขอขอบคุณหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และคณะกรรมการคัดเลือกโรงเรียนเข้าสู่โครงการโครงการศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสปีที่ 2 ที่ให้โอกาสกับนักเรียน และทีมงานโรงเรียนบ้านกุยเหนือ ได้เจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี โดยการน้อมนำรูปแบบที่ดี “ด้านการจัดการอาหาร โภชนาการและสุขภาพนักเรียน อย่างครบวงจรในโครงการพระราชดำริฯ” มาปฏิบัติและพัฒนาสู่ โครงการศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใส ต่อไป ดังนั้น โรงเรียนบ้านกุยเหนือ จึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่1โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน ตามผลที่คาดหวังของโครงการ

1. โรงเรียนบ้านกุยเหนือ ได้น้อมนำรูปแบบที่ดี “ด้านการจัดการอาหาร โภชนาการและสุขภาพนักเรียน อย่างครบวงจรในโครงการพระราชดำริฯ” มาปฏิบัติและพัฒนาโรงเรียนโครงการศูนย์เรียนรู้ต้นแบบเด็กไทยแก้มใส ให้นักเรียนมีสุขภาพดี เติบโตสมวัย มีอารมณ์ สติ ปัญญาที่ดีขึ้น มีทักษะชีวิต สามารถนำไปใช้ได้จริง
2. ให้นักเรียนมีภาวะโภชนาการที่ดีขึ้น ได้รับประทานอาหารเช้า ชอบกินผักนักเรียนชอบดื่มนมไม่ชอบดื่มน้ำอัดลมไม่ชอบขนมกรุบกรอบและไม่ชอบอาหารที่มีสีสัน ทำให้ลดปัญหาทุบโภชนการ
3. โรงเรียนมีกองทุนหมุนเวียนเพื่ออาหารเช้าและอาหารกลางวันสำหรับนักเรียนในโครงการศูนย์เรียนรู้ต้นแบบเด็กไทยแก้มใส โดยพ่อแม่ผู้ปกครองมีส่วนร่วมในการดูแลภาวะสุขภาพของนักเรียน และจัดสภาพแวดล้อมอาหารที่ดี
4. เป็นศูนย์การเรียนรู้ของชุมชนและสังคม ในเรืองอาหารโภชนการ รวมทั้งสุขภาพของเด็กวัยเรียน

มีการดำเนินการอย่างต่อเนื่อง เนื่องจากโรงเรียนได้ประสานความร่วมมือจากทุกภาคส่วนให้ได้ดำเนินงานโครงการศูนย์เรียนรู้ต้นแบบเด็กไทยแก้มใส และโรงเรียนได้จัดสรรงบประมาณให้กับโครงการศูนย์เรียนรู้ต้นแบบเด็กไทยแก้มใส ทุกปีการศึกษา อีกทั้งบรรจุไว้ในแผนปฏิบัติการประจำปี เพื่อดำเนินงานดังนี้

1. นักเรียนมีภาวะเริ่มอ้วนและอ้วนไม่เกิน 7%
2. นักเรียนมีภาวะผอมและผอมไม่เกิน 7%
3. นักเรียนมีภาวะค่อนเตี้ยและเตี้ยไม่เกิน 5%
4. นักเรียนได้กินผัก-ผลไม้หลากหลาย และตามฤดูกาล ในมื้อกลางวันเฉลี่ย
   • ผักวันละ ประมาณ 40-100 กรัม อนุบาล 3 ช้อน เฉลี่ย 50 กรัม ประถม 4 ช้อน เฉลี่ย 70 กรัม
   • ผลไม้ อนุบาล 1/2 ส่วน ประถมศึกษา 1 ส่วน ต่อมื้อต่อคน

มีการดำเนินการอย่างต่อเนื่อง เนื่องจากโรงเรียนได้ประสานความร่วมมือจากทุกภาคส่วนให้ได้ดำเนินงานโครงการศูนย์เรียนรู้ต้นแบบเด็กไทยแก้มใส และโรงเรียนได้จัดสรรงบประมาณให้กับโครงการศูนย์เรียนรู้ต้นแบบเด็กไทยแก้มใส ทุกปีการศึกษา อีกทั้งบรรจุไว้ในแผนปฏิบัติการประจำปี เพื่อดำเนินงานต่อไป