ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ

สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น

จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียนบ้านจอมพระ จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

โรงเรียนบ้านจอมพระได้เข้าร่วมโครงการโรงเรียนต้นแบบเด็กไทยแก้มใสคือ เป็นโรงเรียนที่ดำเนินงานตามรอยพระยุคลบาทฯ โดยการน้อมนำองค์ความรู้และรูปแบบที่ดีด้านการจัดการอาหาร โภชนาการ และสุขภาพนักเรียนอย่างครบวงจรสู่การปฏิบัติในระดับโรงเรียนและชุมชนครอบคลุม 8 องค์ประกอบที่เชื่อมโยงกัน ได้แก่
1) เกษตรในโรงเรียน
2) สหกรณ์นักเรียน
3) การจัดบริการอาหาร
4) การติดตามภาวะโภชนาการและ สมรรถภาพทางกาย
5) การพัฒนาสุขนิสัยนักเรียน
6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมในโรงเรียน
7) การ จัดบริการสุขภาพ
8) การจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการเกษตร โภชนาการ และสุขภาพ
โดยยึดในหลักการดำเนินงาน 4 ประการ คือ
1) เด็กเป็นผู้ลงมือปฏิบัติด้วยตนเอง (learning by doing)
2) สถานศึกษาเป็นฐานของการพัฒนา
3) การมีส่วนร่วมของชุมชน
4) ความร่วมมือของหน่วยงานในการถ่ายทอดความรู้และเทคโนโลยีให้แก่ครูและชุมชน
โดยมีเป้าหมายสูงสุดเพื่อพัฒนาให้เด็กมี คุณลักษณะใน 6 ประการ คือ
1) มีความรู้ด้านเกษตร สหกรณ์ อาหาร โภชนาการและสุขภาพ
2) มีทักษะด้านเกษตร สหกรณ์ อาหาร โภชนาการและสุขภาพ
3) มีพฤติกรรมสุขภาพที่พึงประสงค์เหมาะสมตามวัย
4) มีโภชนาการสมวัย สุขภาพดี
5) มีผลการเรียนดี
6) มีจิตสาธารณะในการดูแลด้านการส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อม โรงเรียนจะมีการดำเนินการพัฒนาบูรณาการองค์ความรู้การพัฒนาด้านอาหารโภชนาการ และสุขภาพนักเรียนอย่างครบวงจร ตามรอยพระยุคลบาทฯ อย่างต่อเนื่องจนกลายเป็นวิถีชีวิต และวัฒนธรรมของโรงเรียน กลมกลืนเป็นชีวิตของครูและนักเรียนอย่างเป็นธรรมชาติ
ดังนั้น โรงเรียนบ้านจอมพระจึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่ 1 โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน

1.โรงเรียนมีผลผลิตทางการเกษตรที่มีคุณภาพและมีการนำผลผลิตขายผ่านสหกรณ์ให้กับกิจกรรมอาหารกลางวัน

2.นักเรียนเข้าร่วมกิจกรรมพัฒนาสุขนิสัยที่ดีและสามารถติดตามประเมินผลด้วยตนเองได้
3.โรงเรียนมีการจัดบริการอนามัยสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมและเพียงพอกับนักเรียนและบุคลากรในโรงเรียน
4.นักเรียนสามารถดำเนินงานกิจกรรมสหกรณ์และสามารถจัดทำบัญชีการค้าขายได้
5.โรงเรียนสามารถร่วมกับครู นักเรียน ผู้ปกครองและชุมชน พัฒนาสู่โรงเรียนต้นแบบเด็กไทยแก้มใส และควบคุมป้องกันภาวะอ้วนผอมเตี้ย และฟันผุในนักเรียนได้ตามเป้าหมาย

นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมี ภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกิน ๘% ภาวะค่อนข่างผอมและผอม ไม่เกิน ๗ % ภาวะค่อนข้างเตี้ยและเตี้ย ไม่เกิน ๗ % นักเรียนได้รับประทานผักและผลไม้ที่หลากหลายเพิ่มขึ้นในมื้อกลางวัน เฉลี่ย ผัก สัปดาห์ละประมาณ ๑๕๐-๓๐๐ กรัม (อนุบาล ๑๕๐ กรัม ประถม ๓๐๐ กรัม ) ผลไม้ สัปดาห์ละประมาณ ๕๐๐-๑,๐๐๐ กรัม (อนุบาล ๕๐๐ กรัม ประถม ๑,๐๐๐ กรัม )

เมื่อดำเนินโครงการแล้วเสร็จทางโรงเรียนบ้านจอมพระจะดำเนินการต่อเนื่องเพื่อเพื่อก้าวสู่การเป็นแหล่งเรียนรู้ศึกษาดูงานฝึกอบรม ทางโรงเรียนจะดำเนินการเพื่อพัฒนาแหล่งเรียนรู้ทั้งหมด 5 แหล่งเรียนรู้ได้แก่ 1) การปลูกบ่อมะนาวในท่อซีเมนต์ 2) ผักปลอดสารพิษ 3) เลี้ยงสัตว์ 4) สวนสมุนไพร 5) ธนาคารขยะ เพื่อให้มีผู้เข้ามาศึกษาดูงานอย่างต่อเนื่อง
มีกิจกรรมในการแลกเปลี่ยนการเรียนรู้และถอดบทเรียนโดยการวิเคราะห์สังเคราะห์จากปัจจัยความสำเร็จต่างๆ ทำให้โรงเรียนมุ่งมั่นที่จะพัฒนาให้เกิดผลสัมฤทธิ์ในการแก้ไขปัญหาทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนให้เกิดความต่อเนื่องอย่างยั่งยืน วิธีการขยายผลจากการดำเนินโครงการ และชุมชน หรือผู้อื่นจะใช้ประโยชน์จากผลของโครงการ มีดังนี้
1. เพื่อเป็นประโยชน์ต่อนักเรียนและเป็นแบบอย่างได้
2. เป็นประโยชน์ต่อชุมชนและเป็นแบบอย่างได้
3. เป็นประโยชน์ต่อสังคม ประเทศชาติและเป็นแบบอย่างได้