ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณะสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียนไทยรัฐวิทยา ๓๖ (บ้านบะตากา) จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

1. เกษตรในโรงเรียน 1.1 มีการผลิตทางเกษตร และเลี้ยงสัตว์โดยการมีส่วนร่วมของนักเรียนชุมชนและภาคีเครือข่าย 1.2 มีการนำผลผลิตทางการเกษตร และเลี้ยงสัตว์ไปใช้ในกิจกรรมอาหารกลางวัน
2. สหกรณ์นักเรียน 2.1 มีกิจกรรมสหกรณ์นักเรียนที่มีนักเรียนเป็นสมาชิกและดำเนินการโดยนักเรียน ๒.๒ มีการรับซื้อผลผลิตทางการเกษตรในโรงเรียนเพื่อจำหน่ายให้กิจกรรมอาหารกลางวัน
3. การจัดบริการอาหาร 3.1 มีรายการอาหารหมุนเวียนราย 1 เดือนตามมาตรฐานโภชนาการ (ใช้ Thai School Lunch Program) 3.2 มีการปรุง ประกอบอาหารถูกหลักโภชนาการ สุขาภิบาล และอาหารปลอดภัย 3.3 นักเรียนได้รับประทานอาหารตามปริมาณและสัดส่วนของมาตรฐานโภชนาการในทุกมื้อ 3.4 มีร้านจำหน่ายอาหารว่างและเครื่องดื่มได้มาตรฐานโภชนาการ
4. การติดตามภาวะโภชนาการและสมรรถภาพทางกายนักเรียน 4.1 มีรายงานเฝ้าระวังการเจริญเติบโตและสมรรถภาพทางกายของนักเรียนทุกคนภาคเรียนละ1ครั้ง
5. การพัฒนาสุขนิสัยและการส่งเสริมสุขภาพอนามัยนักเรียน 5.1 มีการบันทึกสุขภาพนักเรียนรายบุคลและแบบประเมินพฤติกรรมสุขบัญญัติแห่งชาติ 5.2 มีการฝึกปฏิบัติในช่วงเวลาการรับประทานอาหาร
6. การพัฒนาสิ่งแวดล้อมในโรงเรียน 6.1 มีการปรับปรุงพัฒนาสิ่งแวดล้อมในโรงเรียนตามเกณฑ์มาตรฐานสุขาภิบาลสิ่งแวดล้อมในโรงเรียน 6.2 มีการปรับปรุงคุณภาพน้ำบริโภคในโรงเรียนให้ได้มาตรฐานของกรมอนามัย
7. การจัดบริการสุขภาพนักเรียน 7.1 นักเรียนได้รับการตรวจสุขภาพทุกคนอย่างน้อยภาคเรียนละ 1 ครั้ง 7.2 มีระบบการช่วยเหลือการเจ็บป่วยเบื้องต้นอย่างเหมาะสม เพื่อป้องกันอันตรายร้ายแรงจนถึงเสียชีวิต
8. การจัดการเรียนรู้เกษตร สหกรณ์ อาหาร โภชนาการและสุขภาพอนามัย 8.1 จัดทำแผนการจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการและกิจกรรมที่สอดคล้องกับโครงการเด็กไทยแก้มใส 8.2 จัดกิจกรรมการเรียนรู้ด้านเกษตร สหกรณ์ โภชนาการ และสุขภาพที่บูรณาการจากภูมิปัญญาท้องถิ่น 8.3 จัดสื่อและนวัตกรรมในการจัดการเรียนรู้ด้านเกษตร สหกรณ์ อาหารโภชนาการ และสุขภาพอนามัย

1. มีผลผลิตทางการเกษตรที่ปลอดภัยจากสารพิษ เพื่อใช้ในโครงการอาหารกลางวัน
2. เด็กนักเรียนมีสุขภาพและพัฒนาการด้านร่างกายเติบโตสมวัย มีอารมณ์และสติปัญญาที่ดีขึ้น รวมทั้งมีทักษะเพื่อการดำรงชีวิตที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ในชีวิตจริง
3. โรงเรียนเป็นศูนย์การเรียนโรงเรียนต้นแบบเด็กไทยแก้มใส
   
4. ผู้ปกครอง ชุมชนเห็นความสำคัญของการพัฒนา สุขนิสัย การส่งเสริมสุขภาพ มีความตระหนักในการจัดการด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของเด็กนักเรียน

1.มีผลผลิตทางการเกษตรที่เพียงพอและจัดการอย่างเป็นระบบ 2.นักเรียนมีสุขภาพกายและสุขภาพจิตที่ดีส่งผลให้ผลการเรียนดีขึ้น 3.โรงเรียนเป็นศูนย์การเรียนรู้โรงเรียนต้นแบบเด็กไทยแก้มใส 4.ผู้ปกครอง ชุมชนใส่ใจในการดูแลสุขภาพ 5.นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมี - ภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกิน ....10....% - ภาวะค่อนข้างผอมและผอม ไม่เกิน ....7....% - ภาวะค่อนข้างเตี้ยและเตี้ย ไม่เกิน .....7...% ดูส่วนสูงตามเกณฑ์อายุ (กรณีที่ภาวะโภชนาการไม่เป็นไปตามเกณฑ์ที่ก าหนดให้ลดลงจากเดิมไม่น้อยกว่า 0.5 ต่อปี) - นักเรียนได้กินผัก – ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้นในมื้อกลางวัน เฉลี่ย ผัก วันละประมาณ ..3...กรัม อนุบาล ....2......ช้อน (..13.4... กรัม) ประถม ..4....ช้อน (....26.8.....กรัม) ผลไม้(อนุบาล …0.5..ส่วน ประถม …1..ส่วน) ต่อมื้อต่อคน

1.เมื่อดำเนินโครงการแล้วเสร็จ จะมีการดำเนินการต่อเนื่องหรือไม่ อย่างไร
1.1หลังจากการดำเนินการครบตามระยะเวลาที่กำหนดโรงเรียนจะดำเนินการอย่างต่อเนื่องโดยใช้หลักการ PDCA (Plan, Do, Check, Action)มาปรับใช้ได้ โดยการประเมินตนเอง3 ด้าน คือ การบริหารจัดการกระบวนการดำเนินงาน และการประเมินผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นกับนักเรียนและโรงเรียน 1.2 โรงเรียนจะดำเนินการพัฒนาต่อยอด การดำเนินกิจกรรมใน 8 องค์ประกอบตามพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี 1.3 โรงเรียนตั้งคณะทำงานและมีการทำงานที่ชัดเจนประกอบด้วยครูทุกกลุ่มสาระ ร่วมจัดกระบวนการร่วมจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการที่เชื่อมโยงเกษตร-อาหาร-โภชนาการ-สุขภาพ และจัดให้มีการพัฒนาทักษะชีวิต ทั้งใน และนอกห้องเรียนโดยการมีส่วนร่วมจากผู้ปกครองและบุคลากรในชุมชน 1.4 โรงเรียนจัดระบบการตรวจสอบ คัดกรอง ด้านคุณภาพของอาหารหลัก ขนม นมโรงเรียน และเครื่องดื่มที่ให้บริการในโรงเรียน และนอกบริเวณโรงเรียน 1.5 โรงเรียนมีการจัดปัจจัยแวดล้อมที่เอื้อต่อการพัฒนาพฤติกรรมโภชนาการที่พึงประสงค์ ควบคู่กับการออกกำลังกายที่เหมาะสมตามวัย และการลดพฤติกรรมเนือยนิ่ง