ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 3จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นซึ่งในปีที่ 1 ได้ดำเนินการดังต่อไปนี้

1.การเกษตรในโรงเรียน
โรงเรียนได้น้อมนำแนวคิดตามหลักเศรษฐกิจขององค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมาใช้ในการดำเนินงาน โดยเน้นการปฏิบัติจริง การมีส่วนร่วมของนักเรียน มีการจดบันทึกการดำเนินงานมีการทำบัญชีแสดงรายรับรายจ่าย แบ่งกลุ่มรับผิดชอบงานตามกลุ่มสนใจชัดเจน ร่วมกับการจัดการในด้านความรู้ในกลุ่มสาระการงานอาชีพ 2.งานสหกรณ์นักเรียน โรงเรียนกำลังดำเนินการพัฒนาสหกรณ์ร้านค้าให้เป็นสหกรณ์นักเรียนภายใต้การดำเนินงานในรูปสหกรณ์ โดยมีสมาชิกเป็นผู้ดูแลบริหารกิจการสหกรณ์ให้เต็มรูปแบบเพื่อปลูกฝังการร่วมกลุ่มกันเป็นสหกรณ์ 3.การจัดบริการอาหาร โรงเรียนได้ดำเนินการด้วยโครงการอาหารกลางวัน ด้วยการนำวัตถุดิบด้านพืชผักจากการเกษตรภายในโรงเรียน 50 % นำมาประกอบอาหารเป็นผลผลิตทางการเกษตรปลอดภัยไร้สารพิษแม่ครัวมีความตระหนักในโรงเรื่องความสะอาดในการปรุงอาหารและมีครูผู้รับผิดชอบโครงการอาหารดูแลอย่างใกล้ชิด ให้มีคุณค่าทางอาหารครบ 5 หมู่ มีผลไม้สัปดาห์ละ 3 วัน มีขนมซึ่งมีความหวานไม่เกิน 5 %
4.การติดตามภาวะโภชนาการ
โรงเรียนมีการติดตามภาวะโภชนาการอย่างใกล้ชิดมีการชั่งน้ำหนัก-วัดส่วนสูง ภาคเรียนละ 1 ครั้ง เป็นปัจจุบัน นำผลที่ได้มาวิเคราะห์เพื่อจะได้ช่วยเหลือนักเรียนที่มีน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์และนักเรียนที่มีน้ำหนักเกินเกณฑ์ได้อย่างถูกต้อง และมีชมรม อย.น้อย ได้ให้ความรู้ในด้านอาหารทางเสียงตามสายทุกๆ วัน หลังรับประทานอาหาร 5.การพัฒนาสุขอนามัย
โรงเรียนได้พัฒนาสุขอนามัยด้วยการ แบ่งมุมการทำความสะอาดบริเวณโรงเรียนตามเขตรับผิดชอบของตนเอง การตรวจสุขภาพของช่องปาก โดยเจ้าหน้าที่โรงพยาบาลทุ่งตะโก การล้างมือถูกวิธี 7 ขั้นตอน การใช้ส้วมอย่างถูกวิธี การแปรงฟันหลังอาหารกลางวันด้วยยาสีฟันสมุนไพรไทยป้องกันฟันผุและเหงือกอักเสบและเวลาก่อนเข้านอนที่บ้าน โดยขอความร่วมมือจากผู้ปกครอง การทำบ้านของตนเองให้สะอาดหน้าอยู่ด้วยการไปเยี่ยมบ้านนักเรียนด้วยระบบช่วยเหลือนักเรียน 6.การพัฒนาสุขอนามัยสิ่งแวดล้อมในโรงเรียน จัดทำสนามเด็กเล่น จัดทำอ่างล้างหน้าแปรฟันเพียงพอจำนวนนักเรียน จัดตกแต่งบรรยากาศภายในโรงเรียนสวยงามร่มรื่นจัดมีถังขยะไว้บริการ อย่างเพียงพอและทั่วถึงห้องน้ำห้องส้วมแยกชาย-หญิง อย่างชัดเจน แบ่งมุมมีผู้รับผิดชอบอย่างชัดเจน 7.การบริการสุขภาพนักเรียน มีครูอนามัยประจำโรงเรียน มีเรือนพยาบาลแยกชาย – หญิง ไว้บริการนักเรียนยามเจ็บป่วย มีการสุ่มตรวจเล็บ ตรวจผม ก่อนเข้าชั้นเรียนทุกวัน มีการตรวจสุขภาพช่องปากและฟัน โดยเจ้าหน้าที่โรงพยาบาลทุ่งตะโก มีการตรวจสุขภาพนักเรียนโดยเจ้าหนาที่โรงพยาบาลทุ่งตะโก 8.การพัฒนาสุขนิสัยและส่งเสริมสุขภาพนักเรียน • จัดการเรียนการสอนแบบการบูรณาการด้านการเกษตร สหกรณ์ อาหารโภชนาการและสุขภาพ
-งานเกษตรบูรณาการในกลุ่มสาระการงานอาชีพกิจกรรมพัฒนาผู้เรียน -งานสหกรณ์บูรณาการในกลุ่มสาระสังคมศึกษาคณิตศาสตร์ -งานสุขภาพอนามัย บูรณาการในกลุ่มพละ สุขศึกษา และวิทยาศาสตร์และภาษาอังกฤษ • ประสานขอความร่วมมือจากหน่วยงานราชการ ภูมิปัญญาชาวบ้าน ทางด้านวิชาการ การเพาะเห็ดนางฟ้า การปลูกพืชผักสวนครัว การเลี่ยงปลาดุก • ให้ความรู้แก่นักเรียนและผู้ปกครองโรงเรียนภาคีเครือข่ายในเรื่องอาหารปลอดภัยใส่ใจสุขภาพ • ปลูกฝังเน้นย้ำให้นักเรียนมีปฏิบัติตามสุขบัญญัติ 10 ประการ ดังนั้น โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ ๓ จึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่1โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน ตามผลที่คาดหวังของโครงการ

1.นักเรียนมีสุขภาวะที่ดีมีน้ำหนักส่วนสูงตามเกณฑ์มาตรฐาน เพื่อจำนวนนักเรียนที่มีภาวะน้ำหนักเกินเกณฑ์และน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน

2.ผู้ปกครองนักเรียนตระหนักและเห็นความสำคัญของอาหารมื้อเช้าซึ่งเป็นมื้อที่สำคัญ ซึ่งส่งผลต่อพัฒนาการทางด้านสมองของนักเรียน

3.นักเรียนสามารถนำความรู้ที่ได้รับไปปฏิบัติเพาะเห็ดนางฟ้าได้

4.นักเรียนสามารถแปรรูปอาหารจากเห็ดนางฟ้าและปลาดุกได้และสามารถ ผลิตจำหน่ายเพื่อสร้างรายได้ให้กับครอบครัวได้

5.นักเรียนและผู้ปกครองสามารถนำความรู้ที่ได้รับไปใช้ในชีวิตประจำวันและพ้นจาการเสี่ยงต่อการเกิดโรคอ้วน

6.นักเรียนได้รับประทานอาหารมื้อเช้าอย่างทั่วถึงทุกคน

7.นักเรียนมีน้ำหนักตามเกณฑ์มาตรฐาน 80 %

8.นักเรียนจำนวน 60 คน จากโรงเรียนภาคีเครือข่าย มีสุขภาพดีปลอดจากโรคที่เกิดจากการบริโภคและนำไปขยายผลได้

9.โรงเรียนมีกิจกรรมสหกรณ์นักเรียนเป็นสมาชิกและนำเนินการโดยนักเรียน

10.บุคคลสามารถใช้ความรู้ในการวางแผนจัดทำกิจกรรมและโครงการต่างๆ ได้ อย่างถูกต้องเหมาะสม

11.เกิดการมีส่วนร่วมระหว่างนักเรียน โรงเรียน ผู้ปกครอง และชุมชน

12.โรงเรียนมีการเฝ้าระวังทางโภชนาการ โดยการชั่งน้ำหนัก ส่วนสูง และประเมินพฤติกรรมการกิน ทั้งในระดับบุคคลและระดับองค์กร

นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมี ภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกิน 9% ภาวะค่อนข้างผอมและผอม ไม่เกิน 9% ภาวะค่อนข้างเตี้ยและเตี้ย ไม่เกิน 9% นักเรียนได้กินผัก – ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้นในมื้อกลางวัน เฉลี่ย ผัก วันละประมาณ40 – 100 กรัมอนุบาล 3 ช้อน ( 50 กรัม) ประถม4 ช้อน (70 กรัม)
ผลไม้ (อนุบาล1⁄2 ส่วนประถม 1ส่วน) ต่อมื้อต่อคน

1.เมื่อดำเนินโครงการแล้วเสร็จ จะมีการดำเนินการต่อเนื่องหรือไม่ อย่างไร
หลังจากที่โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ ๓ ได้ดำเนินโครงการเด็กไทยแก้มใส 1ปี ได้เล็งเห็นคุณค่าและประโยชน์ของโครงการนี้ เพราะเป็นโครงการที่ส่งผลดีต่อสุขภาพของนักเรียนโดยตรงอย่างแท้จริงโครงการนี้เป็นโครงการที่ใส่ใจต่อสุขภาพภาวะโภชนาการ ซึ่งส่งผลโดยตรงให้นักเรียนมีความพร้อมในการศึกษาเล่าเรียนและปฏิบัติกิจกรรมต่างๆ หากนักเรียนซึ่งเป็นกำลังสำคัญต่อประเทศชาติในอนาคตมีสุขภาพร่างกายแข็งแรง สมบูรณ์ มีสุขภาพจิตที่ดี รู้จักการคิดวิเคราะห์สามารถแก้ไขปัญหาต่างๆ ได้ ย่อมที่จะเป็นกำลังสำคัญที่จะพัฒนาชุมชน สังคม และประเทศชาติให้เจริญรุ่งเรื่องก้าวหน้าไม่แพ้ชาติใดในโลก และที่สุดของความสำคัญของโครงการนี้ เป็นโครงการของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี พระองค์ทรงเป็นผู้สำริโครงการที่เป็นเลิศนี้ขึ้นมาและทรงพระราชอัจฉริยะทางด้านความคิดที่จะทรงช่วยให้เด็กไทยมีสุขภาพกาย และสุขภาพจิตดี เพื่อที่จะเป็นกำลังสำคัญของชาติต่อไปในอนาคต จึงมีความเห็นว่าสมควรอย่างยิ่งที่จะดำเนินโครงการนี้อย่างต่อเนื่องและขยายผลไปยังโรงเรียนเครือข่ายและชุมชนให้ดำเนินโครงการเด็กไทยแก้มใสเพื่อความยั่งยืนของโครงการนี้สืบต่อไป