ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน ๘ องค์ประกอบคือ ๑) การเกษตรในโรงเรียน ๒) สหกรณ์นักเรียน ๓) การจัดการบริหารของโรงเรียน ๔) การติดตามภาวะโภชนาการ ๕) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน ๖) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ ๗) การจัดบริการสุขภาพและ๘) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน ๔ ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ ๑ (พ.ศ.๒๕๕๘ – ๒๕๕๙) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น ๕๔๔โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ ๖ – ๑๒ ปี จำนวน ๑,๔๙๒,๐๘๙ คน ใน ๗๖ จังหวัด ของกรมอนามัย ปี ๒๕๕๕ พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ ๑๒.๕ เตี้ยร้อยละ ๑๖.๘ และระบุว่านักเรียนอายุ ๖ – ๑๒ ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ ๕๑.๖ ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี ๒๕๕๖พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน ๑.๒ ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน ๒๒๓,๒๘๘ คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน ๕๙๐,๐๘๗ คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน ๒๕๘,๑๔๙ คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญ คือ๑) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ ๖๐ กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ ๔๐๐ กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ ๖๗.๔ นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย ๕ – ๗ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย ๓ ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง ๑๐ช้อนชา และ๒) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียน บ้านหนองสองพี่น้อง จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ ๑ เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นซึ่งในปีที่ ๑ ได้ดำเนินการดังต่อไปนี้ โรงเรียนบ้านหนองสองพี่น้องตั้งอยู่ในเขตพื้นที่ชานเมือง นักเรียนส่วนใหญ่มีฐานะและสภาพครอบครัวค่อนข้างยากจน นักเรียนได้รับประทานอาหารในแต่ละวันไม่ครบ ๕ หมู่ ซึ่งนักเรียนจำนวนมากไม่ชอบทานผัก และจะเหลือผักเป็นจำนวนมากทุกวัน ทางโรงเรียนได้ตระหนักถึงปัญหาภาวะโภชนาการในส่วนนี้ เนื่องจากการเลือกรับประทานอาหารทำให้นักเรียนมีภาวะทุพโภชนาการไม่สมส่วนมีร่างกายเตี้ย ผอมหรืออ้วน มีสาเหตุมาจากการเลือกรับประทานอาหารที่ผิด จากปัญหาดังกล่าวทำให้ทางโรงเรียนสมัครเข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใส เพื่อต้องการให้นักเรียนมีภาวะโภชนาการที่ดี มีร่างกายแข็งแรงและรูปร่างสมส่วน เพราะการที่นักเรียนจะสามารถเรียนหนังสือได้ดีนั้น ต้องมีสุขภาพกายที่แข็งแรง สมบูรณ์เสียก่อนโดยโรงเรียนได้จัดกิจกรรมทั้ง ๘ องค์ประกอบ

ดำเนินงานด้านการบริหารจัดการอาหารโภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรโดยการปลูกฝังค่านิยมในการรับประทานผักผลไม้ และเด็กนักเรียนมีพฤติกรรมบริโภคผักและผลไม้ปลอดภัยอย่างเพียงพอในมื้อกลางวันอย่างน้อยวันละ ๑๕๐-๒๐๐ กรัม ต่อคน และได้รับประทานอาหารถูกหลักโภชนาการเหมาะสมตามวัยและภาวะสุขภาพการพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะและปลอดภัยมีการจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัยโดยจัดทำกิจกรรมหนึ่งผักผลไม้ที่ฉันชอบ รวมการติดตามภาวะโภชนาการ : ภาวะทุพโภชนาการมีแนวโน้มลดลง น้ำหนักตัวเกินและโรคอ้วนในเด็ก มี สัดส่วนลดลง ดังนั้น โรงเรียนบ้านหนองสองพี่น้องจึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่๑โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน ตามผลที่คาดหวังของโครงการ

1. การจัดบริการอาหารของโรงเรียนโดยการปลูกฝังค่านิยมในการรับประทานผัก ผลไม้และเด็กนักเรียนมีพฤติกรรมบริโภคผักและผลไม้ปลอดภัยอย่างเพียงพอในมื้อกลางวันอย่างน้อยวันละ ๑๕๐-๒๐๐ กรัม ต่อคน และได้รับประทานอาหารถูกหลักโภชนาการเหมาะสมตามวัยและภาวะสุขภาพ
2. การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะและปลอดภัย
3. การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัยโดยจัดทำกิจกรรมหนึ่งผักผลไม้ที่ฉันชอบ
4. การติดตามภาวะโภชนาการ:ภาวะทุพโภชนาการมีแนวโน้มลดลง น้ำหนักตัวเกินและโรคอ้วนในเด็ก มีสัดส่วนลดลง ๔.๑ เริ่มอ้วน+อ้วน อย่างน้อยร้อยละ ๐.๕ ต่อปี หรือไม่เกินร้อยละ ๑๐ ต่อปี
   ๔.๒ ผอม อย่างน้อยร้อยละ ๐.๕ ต่อปี หรือไม่เกินร้อยละ ๗ ต่อปี ๔.๓ เตี้ย อย่างน้อยร้อยละ ๐.๕ ต่อปี หรือไม่เกินร้อยละ ๕ ต่อปี

เพื่อพัฒนาโรงเรียนบ้านหนองสองพี่น้องให้เป็นแหล่งเรียนรู้ชุมชน ผู้ปกครองและโรงเรียนในเขตพื้นที่อำเภอห้วยยอดจำนวน ๕ โรงเรียน ประกอบด้วย ๑.โรงเรียนวัดกาญจณาบริรักษ์ ๒.โรงเรียนวัดศรีรัตนาราม ๓.โรงเรียนบ้านห้วยน้ำเย็น ๔.โรงเรียนบ้านควนเลียบ ๕.โรงเรียนวัดห้วยนาง(วันครู ๒๕๐๑)ในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี โดยการน้อมนำรูปแบบที่ดี “ด้านเกษตร การจัดการอาหาร โภชนาการและสุขภาพนักเรียน แบบบูรณาการภายในปี ๒๕๖๐ ๗.๒ วัตถุประสงค์เฉพาะ ๑. ผู้ปกครอง และคนในชุมชนมีส่วนร่วมในการดูแลภาวะสุขภาพของนักเรียน สร้างความยั่งยืนในการดำเนินงาน
๒. การพัฒนาคุณภาพอาหารเพื่อลดปัญหาโภชนาการของนักเรียนและมีแนวทางส่งเสริมสุขภาพ นักเรียนอย่างมีประสิทธิภาพ โดยใช้โปรแกรม Thai School Lunch ๓. พัฒนาครูและบุคลากรด้านการจัดกระบวนการเรียนรู้แบบบูรณาการที่เชื่อมโยงเกษตร-อาหาร-โภชนาการ-สุขภาพ เพื่อร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างครู ผู้ปกครอง ชุมชน และโรงเรียนในเครือข่าย ๗.๓ ตัวชี้วัด ๑.นักเรียนเจริญเติบโตสมวัย โดยมี ๑.๑ ร้อยละของเด็กนักเรียนที่มีภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกินร้อยละ๗ ๑.๒ ร้อยละของเด็กนักเรียนที่มีภาวะค่อนข้างผอมและผอม ไม่เกินร้อยละ๗ ๑.๓ ร้อยละของเด็กนักเรียนค่อนข้างเตี้ยและเตี้ย ไม่เกินร้อยละ๗

๒.นักเรียนได้กินผัก-ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้น ในมื้อกลางวัน เฉลี่ย
๒.๑ ผักวันละ ประมาณ40-100กรัม(อนุบาล 3 ช้อน (50กรัม) ประถม 4 ช้อน (70 กรัม) และมัธยม 5 ช้อน(90 กรัม)) ๒.๒ ผลไม้ (อนุบาล ½ ส่วน ประถม 1 ส่วน)ต่อมื้อต่อคน

ดำเนินงานพัฒนาโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสส่งผลให้เกิดการเรียนรู้นอกห้องเรียนซึ่งนักเรียนสามารถนำทุกกิจกรรมมาเชื่อมโยงกับชีวิตประจำวันได้แก่การปลูกผัก เลี้ยงปลาดุก เพาะเห็ด โดยนำผลผลิตที่ได้มาประกอบอาหารกลางวันให้กับนักเรียน ตลอดจนการจัดกิจกรรมลดน้ำหนักและส่งเสริมการออกกำลังกาย สำหรับนักเรียนที่มีภาวะทุพโภชนาการเพื่อให้มีน้ำหนักและรูปร่างที่สมส่วน เป็นต้น และจากผลดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสในปีที่ ๑ ผลปรากฏว่า ก่อนเข้าร่วมโครงการ นักเรียนโรงเรียนบ้านหนองสองพี่น้อง มีร่างกายสมส่วนคิดเป็นร้อยละ ๗๕.๔๒
หลังเข้าร่วมโครงการ นักเรียนโรงเรียนบ้านหนองสองพี่น้อง มีร่างกายสมส่วนคิดเป็นร้อยละ๘๐.๐๘ เพิ่มขึ้นคิดเป็นร้อยละ๔.๖๖ เพราะโรงเรียนบ้านหนองสองพี่น้องยึดแนวทางที่ว่า“สุขภาพดีผลการเรียนดีมีจิตสาธารณะ”ซึ่งองค์ประกอบเหล่านี้จะนำไปสู่การเรียนที่มีความสุข เพราะเป้าหมายที่สำคัญที่สุด คือ ตัวนักเรียน เพื่อให้เป็นทั้ง คนเก่ง คนดี และมีความสุข
ทางโรงเรียนบ้านหนองสองพี่น้องรู้สึกภาคภูมิใจที่ได้รับคัดเลือกให้เป็นโรงเรียนต้นแบบเด็กไทยแก้มใสรุ่นที่ ๑ทางโรงเรียนเชื่อเป็นอย่างยิ่งว่า โครงการนี้จะสามารถช่วยพัฒนาสุขภาพกายและคุณภาพชีวิตที่ดีของนักเรียน ครู และขยายผลไปยังผู้ปกครองเพื่อช่วยในการปลูกฝังนักเรียนที่จะเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาประเทศชาติต่อไป