ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณะสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียนบ้านป่าไม้สหกรณ์จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ

โรงเรียนบ้านป่าไม้สหกรณ์ ได้รับความไว้วางใจในการดำเนินการจากกรมอนามัยและ สสส. ในการกำหนดให้เป็นโรงเรียนในโครงการอนามัยการเรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสตามรอยเจ้าฟ้านักโภชนาการ รุ่นที่ 1 ประจำปี 2558 ซึ่งโรงเรียนบ้านป่าไม้สหกรณ์ คณะครู ผู้บริหาร นักเรียน กรรมการสถานศึกษา ชุมชน ผู้ปกครอง และหน่วยงานที่ให้การสนับสนุนที่ร่วมคิด ร่วมทำ เพื่อ โภชนาการที่ดีสู่นักเรียนด้านการจัดการอาหารและโภชนาการ การพัฒนาการของนักเรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพ บนพื้นฐานการดูแลสุขภาพด้วยตนเองและเสริมสร้างความเข้มแข็งให้ครอบครัวและชุมชนโดยความร่วมมือของทุกส่วนภาค ให้นำสู่เครือข่ายสุขภาพ ทั้งในโรงเรียนและชุมชนอย่างยั่งยืน ภายใต้กรอบแนวทางและความคาดหวังของโครงการคือ ทุกคนมีสุขภาพที่ดี และพัฒนาการด้านร่างกายเติบโตสมวัย มีอารมณ์ และสติปัญญาดีขึ้นมีทักษะชี้วัดเรียนรู้ เกษตร การสหกรณ์ สุขภาวะโภชนาการ การพัฒนา สุขนิสัย และ การส่งเสริมสุขภาพอนามัย การใส่ใจพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมในโรงเรียน ดังนั้นโรงเรียนบ้านป่าไม้สหกรณ์ จึงได้ดำเนินการเพื่อพัฒนาให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ โดยมีกรอบการดำเนินงานต่อยอดโครงการเด็กไทยแก้มใสดังนี้

1. สร้างความตระหนักและภารกิจหน้าที่เสริมสร้างเครือข่ายความร่วมมือระหว่างโรงเรียนชุมชน และหน่วยงานสนับสนุน

1.1. จัดทำโครงการประชุมชี้แจงนโยบายและจัดทำแผนปฏิบัติการโครงการต้นแบบเด็กไทยแก้มใส เป้าหมาย การทำ Swot ชุมชน / โรงเรียน - กิจกรรมแก้มใสใส่ใจลูกเรา - การสร้างเครือข่ายชุมชนแก้มใสใส่ใจสุขภาพ - การให้ความรู้ด้านสุขภาพ การป้องกันแก้ไขด้านโภชนาการชุมชน “สุขภาพฐานราก” โดยความร่วมมือร่วมใจ ในการส่งเสริมสุขภาพของทุกคน - การดำเนินสร้างทักษะชีวิตร่วมกันระหว่างนักเรียนกับผู้ปกครอง โดยเชื่อมโยงกิจกรรมสู่สุขภาพ คือ กิจกรรมพืชผักสวนครัวปลอดสารพิษ กิจกรรม อย. น้อย ร้อยใจชุมชน และกิจกรรมชุมชนปลอดขยะ - การตั้งเกณฑ์มาตรฐานและตัวชี้วัดสู่เป้าหมายความสำเร็จ และแหล่งเรียนรู้ต้นแบบเด็กไทยแก้มใส - โครงการพัฒนาศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบเด็กไทยแก้มใส

1. การปรับปรุงพัฒนาสหกรณ์ร้านค้าและดูแลกิจกรรมลดหวาน มัน เค็ม ปลอดน้ำอัดลม รวมทั้งการล้างผักและผลไม้ปลอดภัยใส่ใจสุขภาพ

2. ส่งเสริมปัจจัย ในการผลิตทางการเกษตรทั้งในและนอกโรงเรียน โดยเครือข่ายผู้ปกครอง เน้น การปลูกพืชด้านการเกษตร การประมง ปศุสัตว์ เพื่อเกิดความยั่งยืน และจัดตั้งศูนย์การเกษตรชุมชนขึ้น 1 แห่ง เพื่อส่งเสริมกิจกรรมชุมชนเข้มแข็ง ปลูกผักปลอดสารพิษชีวิตพอเพียงและจำหน่ายผลผลิตเข้าสู่โครงการอาหารกลางวันและสหกรณ์นักเรียน

3. การแปรรูปผลิตภัณฑ์ เพื่อให้เกิดอาหารว่างทดแทน ขนมกรุบกรอบและน้ำหวานน้ำอัดลมและอาหารขยะในโรงเรียน เพื่อควบคุมการลดหวานมันเค็ม และปลอดน้ำอัดลม

4. การพัฒนาสิ่งแวดล้อมทั้งในและนอกโรงเรียน ที่ต้องการลดปัญหา ขยะ การกำจัดขยะ และการสร้างรายได้จากขยะ“โครงการธนาคารขยะในโรงเรียน” โดยส่งเสริมให้นักเรียนผู้ปกครองคัดแยกขยะและนำขยะมาจำหน่ายให้โรงเรียนเพื่อให้เกิดต้นทุนด้านสุขภาพในครัวเรือน และลดขยะในชุมชน

5. จากสภาวการณ์ปัจจุบัน เกิดมลภาวะทางอากาศและสิ่งแวดล้อม ทำให้ขาดน้ำดื่มที่สะอาดอย่างดีและเพียงพอมีปัญหาทางด้านปนเปื้อนดังนั้นโรงเรียนบ้านป่าไม้สหกรณ์ ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากกรมทรัพยากรธรณีและสิ่งแวดล้อม ในโครงการประปาน้ำบาดาลดื่มได้ ซึ่งมีเครื่องมือและอุปกรณ์ ในการผลิตน้ำดื่ม ดังนั้นเพื่อให้เกิดการพัฒนาและการสร้างรายได้เกื้อหนุนสิ่งแวดล้อมและมีน้ำดื่มที่สะอาดทั้งในโรงเรียนและชุมชนจึงจำเป็นต้องมีการผลิตน้ำดื่มคุณภาพที่ได้รับการรับรองคุณภาพจาก อย. และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง โดยโรงเรียนและแกนนำนักเรียนผลิตน้ำดื่ม ใส่บรรจุภัณฑ์จัดจำหน่าย โรงเรียนมีรายได้เพื่อการบริหารงานและปัจจัยสนับสนุนกิจกรรมอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับโครงการเด็กไทยแก้มใสอย่างครบวงจร

6. การขยายเครือข่ายสู่โรงเรียนในเขตตำบลลำนางรอง ซึ่งมีทั้งหมด 6 โรงเรียน เพื่อขยายเครือข่ายและการดำเนินการโครงการเด็กไทยทำได้สู่โรงเรียนและชุมชน “ถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ” เน้นการให้ความรู้ ทักษะ และการศึกษาดูงาน จากสภาพจริงในโรงเรียนและชุมชน
7. การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ผลงาน “ต้นแบบเด็กไทยแก้มใส” และการรายงานผล เน้นการนำเสนอผลงานของนักเรียน โรงเรียนสู่สาธารณชน เช่นโครงการ Open Home โครงการร่วมกับหน่วยงานต้นสังกัด “สพป.บร. 3” โครงการร่วมกับหน่วยงานด้านสุขภาพ เช่นโรงพยาบาลหน่วยบริการประชาชนเคลื่อนที่ของจังหวัด การจัดนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติสมเด็จเจ้าฟ้านักโภชนาการ 2 เมษายน ระดับกลุ่มโรงเรียน และกิจกรรมวันเฉลิมพระชนมพรรษา 5 ธันวามหาราชและจัดการจัดทำรายงาน ผลความสำเร็จของโครงการศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ให้หน่วยงานต้นสังกัดและรายงานปิดโครงการให้โครงการสนับสนุนเด็กไทยแก้มใสจากกิจกรรมโครงการเด็กไทยแก้มใสซึ่งโรงเรียนได้รับการคัดเลือก พัฒนาเป็นศูนย์การเรียนรู้โรงเรียนเด็กไทยแก้มใสต้นแบบในเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาบุรีรัมย์ เขต 3 และศูนย์อนามัยที่ 5 จังหวัดนครราชสีมา โรงเรียนมีความมุ่งมั่นที่จะสร้างเครือข่าย ความร่วมมือจาก ผู้บริหาร ครู นักเรียน ผู้ปกครอง คณะกรรมการสถานศึกษา และหน่วยงานที่ให้การสนับสนุน ดำเนินการต่อยอดในกิจกรรมองค์ประกอบ 8 ด้าน และจัดกระบวนการเรียนรู้แบบบูรณาการตั้งแต่ชั้นอนุบาลปีที่ 1 ถึง ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เกิดการพัฒนาทักษะชีวิต โดยการมีส่วนร่วมของเครือข่ายผู้ปกครอง ชุมชนและหน่วยงานที่การสนับสนุน เพื่อให้เกิดการแก้ไขปัญหาด้านสุขภาพและโภชนาการเด็กและชุมชน เกิดการเรียนรู้ร่วมกันและนำไปใช้ในชีวิตประจำวัน “สร้างภาคีสุขภาพและโภชนาการ” มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ศึกษาชุมชน และเกิดทุนทางสังคม ด้านสุขภาพและสิ่งแวดล้อมที่ดี “คนบุรีรัมย์ มีความรัก ความสามัคคี มีความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันครอบครัวเดียวกันสายเลือดเดียวกัน ลูกหลานรัชกาลที่ 1 มีสุภาพแข็งแรงและเป็นเมืองกีฬาและแหล่งท่องเที่ยวต่อไป”

1.เด็กนักเรียนมีสุขภาพดี เติบโตสมวัย มีอารมย์สติปัญญาที่ดี มีทักษะชีวิตสามารถนำไใช้ได้จริง 2.โรงเรียนมีรูปแบบลดปัญหาทุพโภชนาการ ของนักเรียน 3.พ่อแม่/ผู้ปกครองมีส่วนร่วมในการดูแลภาวะสุขภาพของนักเรียน จัดสิ่งแวดล้อมอาหาร 4.เกิดกระแสตื่นตัวในชมขน/สังคม ให้ความสำคัญกับอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของเด็กวัยเรียน

1.ภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกิน 7% 2.ภาวะค่อนข้างผอมและผอม ไม่เกิน 7% 3.ภาวะค่อนข้างเตี้ยและเตี้ย ไม่เกิน 7% ส่วนสูงตามเกณฑ์อายุ(กรณีที่ภาวะโชนาการไม่เป็นไปตามเกณฑ์ที่กำหนดให้ลดลงจากเดิมไม่น้อยกว่า 0.5 ต่อปี) 4.นักเรียนได้กินผัก-ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้นในมื้อกลางวันเฉลี่ย - ผักวันละ ประมาณ 40-100 กรัม อนุบาล 3 ช้อน (50กรัม) ประถม 4 ช้อน(70 กรัม) และมัธยม 5 ช้อน (90กรัม) -ผลไม้(อนุบาล 1/2 ส่วน ประถม 1 ส่วน) ต่อมื้อต่อคน

โรงเรียนบ้านป่าไม้สหกรณ์ได้ดำเนินการตามโครงการอย่างต่อเนื่องไปโดยเป็นศูนย์การเรียนรู้ให้กับชุมชนได้เข้ามาศึกษาดูงานพร้อมจัดทำตามแผนนโยบายโครงการเพื่อส่งเสริมสนับสนุนการเรียนรู้แก่เครือข่ายให้กับโรงเรียนร่วมกับตำบลลำนางรองและตำบลอื่นๆ เพื่อโภชนาการที่ดีสู่นักเรียนน้อมนำถวายแด่เจ้าฟ้านักโภชนาการต่อไป 2.ระบุวิธีการขยายผลจากการดำเนินโครงการ และชุมชน หรือผู้อื่นจะใช้ประโยชน์จากผลของโครงการนี้อย่างไร โรงเรียนบ้านป่าไม้สหกรณ์ ดำเนินการขยายผลการดำเนินโครงการเพื่อพัฒนาให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการดังนี้ 1. สร้างความตระหนักและภารกิจหน้าที่เสริมสร้างเครือข่ายความร่วมมือระหว่างโรงเรียนชุมชน และหน่วยงานสนับสนุน 1.1. จัดทำโครงการประชุมชี้แจงนโยบายและจัดทำแผนปฏิบัติการโครงการต้นแบบเด็กไทยแก้มใส เป้าหมาย การทำ Swotชุมชน / โรงเรียนกิจกรรมแก้มใสใส่ใจลูกเราการสร้างเครือข่ายชุมชนแก้มใสการให้ความรู้ด้านสุขภาพ การป้องกันแก้ไขด้านโภชนาการชุมชน “สุขภาพฐานราก” โดยความร่วมมือร่วมใจ ในการส่งเสริมสุขภาพการดำเนินสร้างทักษะชีวิตร่วมกันระหว่างนักเรียนกับผู้ปกครอง โดยเชื่อมโยงกิจกรรมสู่สุขภาพ คือ กิจกรรมพืชผักสวนครัวปลอดสารพิษ กิจกรรม อย. น้อย ร้อยใจชุมชน และกิจกรรมชุมชนปลอดขยะการตั้งเกณฑ์มาตรฐานและตัวชี้วัดสู่เป้าหมายความสำเร็จ และแหล่งเรียนรู้ต้นแบบเด็กไทยแก้มใสโครงการพัฒนาศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบเด็กไทยแก้มใสการพัฒนาสิ่งแวดล้อมทั้งในและนอกโรงเรียน ที่ต้องการลดปัญหา ขยะ การกำจัดขยะ และการสร้างรายได้จากขยะ“โครงการธนาคารขยะในโรงเรียน” โดยส่งเสริมให้นักเรียนผู้ปกครองคัดแยกขยะและนำขยะมาจำหน่ายให้โรงเรียนเพื่อให้เกิดต้นทุนด้านสุขภาพในครัวเรือน และลดขยะในชุมชนการขยายเครือข่ายสู่โรงเรียนในเขตตำบลลำนางรอง ซึ่งมีทั้งหมด 6 โรงเรียน เพื่อขยายเครือข่ายและการดำเนินการโครงการเด็กไทยทำได้สู่โรงเรียนและชุมชน “ถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ” เน้นการให้ความรู้ ทักษะ และการศึกษาดูงาน จากสภาพจริงในโรงเรียนและชุมชน 1.2แหล่งเรียนรู้ภายใน/นอกโรงเรียน จัดนำนักเรียนและคระครูไปศึกษาแหล่งเรียนรู้สภาพความเป็นจริงเพื่อนำมาดำเนินการและและพัฒนาโรงเรียนให้ดียิ่งขึ้น 1.3เวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้และการศึกษาดูงานจัดอบรมให้ความรู้โรงเรียนในตำบลลำนางรองเพื่อที่โรงเรียนที่ได้รับการอบรมจะได้นำไปปฎิบัติและขยายผลต่อ 1.4สร้าง/ขยายเครือข่ายเด็กไทยแก้มในสู่โรงเรียนอื่น จัดแต่งตั้งเครือข่ายในโรงเรียนตำบลลำนางรอง 6 โรงเรียนเพื่อปฎิบัติและนำไปจัดทำซึ่งเน้นให้ความรู้ ทักษะ เพื่อที่จะได้ไปพัฒนาโรงเรียนของตนเองและชุมชน