ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณะสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ พลศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ 1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียนบ้านคูเมือง(อ่อนอนุเคราะห์) จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นซึ่งในปีที่ 1 ได้ดำเนินการดังต่อไปนี้

โครงการศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสโรงเรียนบ้านคูเมือง (อ่อนอนุเคราะห์) ดำเนินกิจกรรมเพื่อแก้ไขปัญหาโภชนาการและสุขภาพของนักเรียน โดยจัดกิจกรรมที่ส่งเสริมการบริโภคอาหารอย่างถูกสุขลักษณะ และถูกหลักโภชนาการการพัฒนาสิ่งแวดล้อมภายในโรงเรียน สถานที่ประกอบอาหาร และสถานที่รับประทานอาหารที่ถูกสุขลักษณะ สร้างเครือข่าย การส่งเสริมค่านิยมในการบริโภคระดับห้องเรียนเพื่อเป็นการกำหนดแนวทางและสร้างความเข้าใจพร้อมดูแลเฝ้าระวังการบริโภคให้ใกล้ชิด ส่งเสริมให้มีนักเรียนต้นแบบสุขภาพดี จัดกิจกรรมให้ชุมชนและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องมีส่วนร่วมในการสนับสนุนการจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียน โดยครูและนักเรียนแกนนำเป็นผู้ขับเคลื่อนกิจกรรมต่างๆ ตามแผนงานโครงการ ผู้ปกครอง ชุมชน และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องมีส่วนร่วมในการจัดกิจกรรม ได้แก่ เกษตรในโรงเรียน/เกษตรอินทรีย์ สหกรณ์ครบวงจร และการตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อส่งผลไปยังผู้เรียนให้ได้รับประโยชน์สูงสุด คือ นักเรียนมีสุขภาพแข็งแรง มีความรู้ความเข้าใจและรู้จักเลือกบริโภคอย่างถูกต้องตามหลักโภชนาการลดภาวะเสี่ยงโรคอ้วนหรือภาวะผอม

1. เด็กนักเรียนมีสุขภาพดี เติบโตสมวัย มีอารมณ์สติปัญญาที่ดีขึ้น มีทักษะชีวิตสามารถนำไปใช้ได้จริง
   
2. โรงเรียนมีรูปแบบลดปัญหาทุพโภชนาการของนักเรียน
   
3. พ่อแม่/ผู้ปกครองมีส่วนร่วมในการดูแลภาวะสุขภาพของนักเรียน จัดสิ่งแวดล้อมอาหาร
4. เกิดกระแสตื่นตัวในชุมชน/สังคม ให้ความสำคัญกับอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของเด็กวัยเรียน

นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมี

1. ภาวะเริ่มอ้วน และอ้วนไม่เกิน7%
2. ภาวะค่อนข้างผอมและผอม ไม่เกิน7%
3. ภาวะค่อนข้างเตี้ยและเตี้ย ไม่เกิน7%
4. นักเรียนได้กินผัก –ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้นในมื้อกลางวัน เฉลี่ยผักวันละประมาณ 2.1
   ผัก วันละประมาณ 80-100 กรัมอนุบาล 3 ช้อน (50 กรัม) ประถม 4 ช้อน (70 กรัม)
   ผลไม้ (อนุบาล ½ ส่วนประถม 1 ส่วน)ต่อมื้อต่อคน

1.มีการดำเนินการอย่างต่อเนื่อง เนื่องจากเป็นโครงการที่มีประโยชน์ ต่อนักเรียน โรงเรียนและชุมชน สร้างโอกาสให้กับเด็กด้อยโอกาสให้ได้รับอาหารกลางวันที่ถูกสุขลักษณะ สะอาดและ มีคุณภาพ นักเรียนมีความรู้ในการเลือกบริโภคอาหารที่ดีมีประโยชน์กับร่างกาย นอกจากนี้ยังมีปัจจัยสนับสนุนให้โรงเรียนดำเนินการต่อไปได้อย่างยั่งยืน เช่น การเลี้ยงไก่ไข่ เกษตรอินทรีย์ สหกรณ์ครบวงจร
2. มีการประสานความร่วมมือระหว่างโรงเรียนและชุมชนอย่างต่อเนื่อง โดยประชุมคณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน ทำความเข้าใจโครงการจัดเวทีเสวนาครอบครัวต้นแบบดำเนินชีวิตตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงจัดนิทรรศการแสดงผลงานตลาดนัดพอเพียงร่วมกับชุมชนตำบลคูเมืองสร้างเครือข่าย (โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลคูเมืองวิทยาลัยสาธารณสุขสิรินธรมหาวิทยาลัยอุบลราชธานี องค์การบริหารส่วนตำบลคูเมือง มหาวิทยาลัยราชภัฎอุบลราชธานี) ที่เข้มแข็งในการดำเนินโครงการอย่างต่อเนื่อง