ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียนโดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณะสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็น การพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คนและส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียนวัดศรีมหาโพธิ์จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นซึ่งในปีที่ 1 ได้ดำเนินการดังต่อไปนี้

ให้เด็กเป็นคนลงมือปฏิบัติครูไม่ได้เป็นคนทำแต่เป็นคนสอนนักเรียนจัดกระบวนการเรียนการสอนให้เกิดขึ้นแล้วนักเรียนเป็นคนทำ เมื่อนักเรียนลงมือทำจะเกิดการเรียนรู้และที่สำคัญที่สุดก็คือชุมชนต้องให้ชุมชนเข้ามาร่วม เพราะว่าสุดท้ายจะยั่งยืนได้ชุมชนต้องเป็นคนดูแลและเข้ามามีส่วนร่วมในทุกกิจกรรมในโรงเรียน การดำเนินงานทั้ง 8องค์ประกอบมีเป้าหมายให้เด็กมีโภชนาการสุขภาพดี คือให้นักเรียนทำการเกษตร ผลิตอาหารเอง แล้วก็นำมาประกอบเป็นอาหารกลางวันมารับประทานกันจุดเชื่อมจากกระบวนการเกษตรมายังกิจกรรมอาหารกลางวัน ส่งเสริมเรื่องสหกรณ์เพื่อให้เด็กเรียนรู้เรื่องของการทำธุรกิจขนาดเล็ก ผลิตได้ก็ต้องขาย ขายเพื่อเป็นอาหารกลางวัน เพราะของฟรีไม่มีในโลก ใช้เรื่องของหลักการสหกรณ์เข้ามาช่วยเป็นการฝึกเด็กนักเรียนให้รู้จักการทำธุรกิจเล็กๆ และโดยหลักสหกรณ์ก็เป็นเรื่องของการฝึกคุณธรรมจริยธรรมไปด้วย ในช่วงของการรับประทานอาหารกลางวัน หรือการประกอบอาหารกลางวันเด็กก็ได้มีการพัฒนาสุขนิสัยไปด้วยประกอบกับมีการสอนไปพร้อมๆ กันก็จะเสริมกัน ซึ่งจะทำให้เด็กมีการทำพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสมและอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมด้วย คือเมื่อเด็กรับประทานอาหารแล้วก็มีการติดตามภาวะโภชนาการว่าเป็นอย่างไรเด็กมีการเจริญเติบโตได้ดีหรือไม่ ในการเจริญเติบโตมีอะไรมันมาขัดขวางหรือไม่ จึงมีเรื่องของบริการสุขภาพเข้ามาเพิ่มเติม หรือเรื่องของการเคลื่อนไหวร่างกายส่วนการปฐมพยาบาลก็เป็นไปเพื่อแก้ไขปัญหาเฉพะหน้าอย่างเร่งด่วนถ้าอาการหนักเกินไปก็ส่งต่อโรงพยาบาล เพราะฉะนั้นจะเห็นได้ว่าทั้ง8องค์ประกอบจะมีการเชื่อมโยงต่อเนื่องกัน และทั้ง8องค์ประกอบนี้ ก็เน้นให้นักเรียนเป็นคนดำเนินกิจกรรมทั้งหมด แต่ครูจะเป็นผู้อำนวยความสะดวกในการเรียนรู้ ช่วยทำให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ขึ้นมาในโรงเรียน
ดังนั้น โรงเรียนบ้านห้วยสิงห์จึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่1โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน ตามผลที่คาดหวังของโครงการ

1. นักเรียนมีสุขภาพดี เติบโตสมวัย มีอารมณ์สติปัญญาดีขึ้น มีทักษะชีวิตสามารถนำไปใช้ได้จริง
2. โรงเรียนมีรูปแบบลดปัญหาทุพลโภชนาการ
3. พ่อแม่ผู้ปกครองและคนในชุมชนม่ส่วนร่วม ในการดูแลภาวะสุขภาพของนักเรียน จัดสิ่งแวดล้อมอาหารมีความยั่งยืนในการดำเนินงาน
4. โรงเรียน บ้าน และชุมชนเกิดกระแสตื่นตัว ให้ความสำคัญกับอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของเด็กวัยเรียน

1. นักเรียนเติบโตสมวัย โดยมีภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกินร้อยละ 10
   
2. นักเรียนเติบโตสมวัย โดยมีภาวะค่อนข้างผอมและผอม ไม่เกินร้อยละ 7
   
3. นักเรียนเติบโตสมวัย โดยมีภาวะค่อนข้างเตี้ยและเตี้ย ให้ลดลงจากเดิมไม่น้อยกว่า 0.5 ต่อปี
4. นักเรียนได้กินผัก -ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้น ในมื้อกลางวัน

โรงเรียนจัดการด้านอาหารโภชนาการให้แก่นักเรียน ขยายองค์ความรู้ไปยังผู้ปกครองนักเรียนและชุมชน เพื่อแก้ไขหรือป้องกันปัญหาที่เกิดจากพฤติกรรมการบริโภคที่ไม่เหมาะสม โดยใช้กิจกรรมพัฒนา 8 องค์ประกอบ