ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณะสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ

สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น

จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียนบ้านพรุจูด จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

โรงเรียนมีกรอบแนวคิดหลัก ในการดำเนินโครงการเด็กไทยแก้มใสครอบคลุม และบูรณาการอย่างเป็นระบบยึดหลักการแห่งพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ ที่บัญญัติไว้ว่าการจัดการศึกษาต้องพัฒนาผู้เรียนให้ผู้เรียนมีความสมบูรณ์ทั้งด้านร่างกายและจิตใจ ได้นำหลักการดังกล่าวมาบูรณาการกับโครงการเด็กไทยแก้มใสทุกกิจกรรมคือด้านการเกษตรในโรงเรียน สหกรณ์นักเรียนการจัดบริการอาหารกลางวันในโรงเรียน การติดตามภาวะโภชนาการการพัฒนาสุขนิสัยนักเรียน การบริการสุขภาพ การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมในโรงเรียนและการจัดการเรียนรู้บูรณาการ ดังนั้น โรงเรียนบ้านพรุจูดสังกัดเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาตรัง เขต 2 จึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่ 1 โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน

1. โรงเรียนบ้านพรุจูด ได้รับงบประมาณสนับสนุนจาก สสส. ในการดำเนินงานตามโครงการศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ
2. นักเรียน และผู้ปกครองมีความรู้ในเรื่องการบริโภคอาหารที่ส่งเสริมให้นักเรียนมีโภชนาการเจริญเติบโตสมวัย โดยการรับประทานอาหารครบทั้ง 5 หมู่ และได้รับสารอาหารที่มีคุณค่าต่อสุขภาพ สะอาด ปลอดภัย
3. บุคลากรในโรงเรียนได้รับการอบรมพัฒนาศักยภาพ ด้านการจัดการอาหารและโภชนาการ แบบครบวงจร
4. โรงเรียนได้รับการส่งเสริมสนับสนุนให้เกิดการพัฒนาเป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการต่อไป
5. นักเรียนมีสุขภาพที่สมบูรณ์ทั้งร่างกาย และจิตใจ เพื่อเตรียมพร้อมที่จะเรียนรู้
6. นักเรียนสามารถหารายได้ระหว่างเรียนและสามารถนำความรู้ที่ได้รับไปต่อยอดกับกิจกรรมในครอบครัวได้
7. นักเรียนมีความสุขในการเรียน และปฏิบัติกิจกรรมต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
8. โรงเรียนและชุมชนมีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน

1. นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมี
   • ภาวะเริ่มอ้วน และอ้วน ไม่เกิน7%
   • ภาวะผอมไม่เกิน 7%ดูน้ำหนักตามเกณฑ์และส่วนสูง
   • ภาวะเตี้ย ไม่เกิน 7%
2. นักเรียนได้กินผัก – ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้นในมื้อกลางวัน เฉลี่ย
   
   • ผักวันละประมาณ 40-100กรัม (อนุบาล 3 ช้อน (50กรัม)ประถม4 ช้อน (70กรัม)
   • ผลไม้(อนุบาล 1/2ส่วนประถม 1ส่วน) ต่อมื้อ ต่อคน
3. ระดับความสำเร็จของโรงเรียนชุมชนในการพัฒนาด้านการจัดการเชื่อมโยงอาหาร โภชนาการ สุขภาพ อยู่ในระดับ4

ข้าพเจ้าและบุคลากรโรงเรียนบ้านพรุจูด สังกัด สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาตรัง เขต 2ขอสานปณิธาน ของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี ในการดูแล ด้านอาหารและโภชนาการของเด็กนักเรียนให้มีคุณภาพ ตามพระราชปณิธานและจะดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใส ให้มีประสิทธิภาพ ส่งผลให้นักเรียนมีสุขภาพดีพร้อมที่จะเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาประเทศชาติต่อไป และโรงเรียนบ้านพรุจูดสามารถเป็นต้นแบบแห่งการเรียนรู้แก่สถานศึกษาและบุคคลทั่วไป
เมื่อดำเนินงานเสร็จสิ้นโครงการแล้ว ข้าพเจ้าและบุคลการโรงเรียนบ้านพรุจูดจะดำเนินการต่อเนื่องให้ครอบคลุม และมีประสิทธิภาพในทุกกิจกรรมตามที่กำหนดไว้ในโครงการเด็กไทยแก้มใส

โรงเรียนบ้านพรุจูด ได้ใช้วิธีการขยายผลโครงการเด็กไทยแก้มใส ไปยังผู้ปกครอง ชุมชนและแก่หน่วยงานทั่วไปโดยเป็นแหล่งเรียนรู้แก่คณะศึกษาดูงาน เข้าร่วมชมกิจกรรมต่างๆด้านสุขภาพ ของโรงเรียนอย่างต่อเนื่องรวมทั้งเผยแพร่กิจกรรมผ่านทางเว็บไซต์โรงเรียน (http://www.banprujud.ac.th) และเว็บไซต์ของโครงการเด็กไทยแก้มใส (http://www.dekthaikamsai.com) นอกจากนี้ได้ประสานงานขอเชิญโรงเรียนเครือข่ายเข้าร่วมติดตามการดำเนินงานทั้งหมด 14โรงเรียน