ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น

จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 1 จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นซึ่งในปีที่ 1 ได้ดำเนินการดังต่อไปนี้

สถานการณ์ปัญหาการบริโภคอาหารและโภชนาการภายในโรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 1 ในปีการศึกษา2557 โดยภาพรวม เผชิญภาวะโภชนาการสองด้านทั้งภาวะโภชนาการขาดและภาวะโภชนาการเกิน คือประสบกับปัญหาการบริโภคอาหารที่ไม่ถูกหลักโภชนาการ รวมทั้งผู้ปกครองของนักเรียนขาดความรู้เรื่องโภชนาการมีการส่งเสริมให้บุตรหลานรับประทานขนมกรุบกรอบ และดื่มน้ำหวาน หรือน้ำอัดลม ทำให้นักเรียนมีพฤติกรรมการบริโภคอาหารที่เสี่ยงอย่างน่าเป็นห่วง คือ ดื่มน้ำอัดลม หรือดื่มน้ำหวาน (ดื่มทุกวัน) ร้อยละ 30.20 กินขนมกรุบกรอบ (ทุกวัน) ร้อยละ 30.73 และจากการสำรวจพบว่า นักเรียนระดับปฐมวัยมีอัตราการบริโภคผัก ผลไม้น้อย มีเพียงร้อยละ 10.64 ที่ชอบรับประทานผักและผลไม้ส่วนนักเรียนระดับประถมศึกษา ร้อยละ 25.75 ที่ชอบรับประทานผักและผลไม้ตามที่โรงเรียนจัดให้ในโครงการอาหารกลางวัน จากปัญหาการบริโภคอาหารที่ไม่ถูกหลักโภชนาการของนักเรียนโรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 1 พบว่านักเรียนโรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 1 ที่มีส่วนสูงตามเกณฑ์ อายุ (เตี้ย) ร้อยละ 5.69 และมีน้ำหนักตามเกณฑ์ส่วนสูง (เริ่มอ้วน และอ้วน) ร้อยละ 9.40(ผอม) ร้อยละ 9.17ด้วยเหตุนี้โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 1 ได้เล็งเห็นความสำคัญของปัญหาภาวะโภชนาการทั้งขาดและเกินของนักเรียน จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสในโรงเรียนขึ้น เพื่อลดปัญหาโภชนาการและสุขภาพของนักเรียน และมีความรู้ แนวทางในการจัดการส่งเสริมสุขภาพ และพัฒนาการของนักเรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพ

บทเรียนความสำเร็จในการจัดการปัญหาด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพนักเรียนที่ผ่านมา โรงเรียนได้ดำเนินโครงการโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ ด้วยการประกาศ และดำเนินการให้เป็นโรงเรียนปลอดน้ำอัดลม เครื่องดื่มรสหวานทุกประเภท ขนมกรุบกรอบ พร้อมทั้งกำกับขนมและเครื่องดื่มรอบรั้วโรงเรียน รวมทั้งควบคุม ป้องกันและแก้ไขปัญหาภาวะอ้วน ผอม เตี้ย และฟันผุในเด็กวัยเรียน จัดให้นักเรียนทุกคนได้บริโภคผักมื้อกลางวันทุกวันเปิดเรียน ตามปริมาณที่แนะนำ พร้อมทั้งประสานโรงพยาบาลในเขตบริการของโรงเรียนให้มีการบริการตรวจสุขภาพ ตรวจช่องปากเด็กนักเรียนและให้บริการเคลือบหลุมร่องฟันในฟันกรามแท้ รวมถึงการส่งเสริมสติปัญญา และความฉลาดทางอารมณ์ของเด็ก มีโครงการแก้ไขปัญหาสุขภาพที่มีความชุกสูงหรือเป็นอันตรายในเด็กวัยเรียนได้ผลสำเร็จ และต่อเนื่อง มีระบบเฝ้าระวังและช่วยเหลือนักเรียนที่มีพฤติกรรมเสี่ยงเรื่องยาเสพติด เพศ และความรุนแรง

เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องยั่งยืน โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 1 จึงได้จัดทำโครงการโรงเรียนต้นแบบเด็กไทยแก้มใสขึ้น โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจร มาปฏิบัติและพัฒนาสู่โรงเรียนต้นแบบเด็กไทยแก้มใส เพื่อให้นักเรียนทุกคนได้กินอิ่มอย่างมีคุณภาพ แก้มใส โภชนาการสมวัย สุขภาพแข็งแรง และมีคุณภาพชีวิตที่ดี เติบโตเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาประเทศชาติ

นักเรียนโรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 1ทุกคนได้รับการพัฒนาติดตาม ส่งเสริมสนับสนุนและได้รับบริการอาหารที่ดี รวมถึงสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรตามรอยพระยุคลบาทสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารีรวมถึงสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรโรงเรียนราาชประชานุเคราะห์ 1 ได้น้อมนำแนวทางพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี ทั้ง 8 กิจกรรมมาเป็นแนวทางการปฏิบัติสู่ศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสเพื่อให้นักเรียนทุกคนได้กินอิ่มอย่างมีคุณภาพ แก้มใส มีโภชนาการสมวัยสุขภาพแข็งแรงมีคุณภาพชีวิตที่ดีเติบโตเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาชุมชนที่อาศัยและประเทศชาติต่อไป

ดังนั้นโรงเรียนราชประชานุเคราะห์ ๑จึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชนเพื่อต่อยอดการดำเนินโครงการศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใส โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ ๑ จังหวัดกระบี่เพื่อถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการเพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการ และสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องมีความยั่งยืนตามผลที่คาดหวังของโครงการ

1. มีการจัดตั้งศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มและห้องปฏิบัติการเด็กไทยแก้มใสภายในโรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 1
   
2. มีการจัดกิจกรรมการเรียนรู้กิจกรรมตามโครงการศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใส ทั้งในและนอกสถานศึกษา
   1. มีการจัดจำหน่ายผลิตภัณฑ์/ผลผลิตที่ได้จากโครงการโรงเรียนเด็กไทยแก้มใส ทั้งในและนอกสถานศึกษา
3. ขยายผลสู่ชุมชนโดยการแลกเปลี่ยนซื้อขายผลิตภัณฑ์ที่ได้จากโครงการและผักปลอดสารพิษจากชุมชนเข้าสู่โครงการอาหารกลางวันและศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสให้มากขึ้น

โรงเรียนมีความมุ่งมั่นที่จะพัฒนาให้เกิดผลสัมฤทธิ์ในการแก้ไขปัญหาทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนให้เกิดความต่อเนื่องยั่งยืนเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้แก่โรงเรียนอื่นๆ

เนื่องจาก "โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 1" เป็นโรงเรียนที่ได้รับการสนับสนุนการจัดการศคกษาจากมูลนิธิราชประชานุเคราะห์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ได้ตระหนักถึงปัญหาและดำเนินการแก้ไขโดนดำเนินโครงการโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพจนได้รับรางวัลโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพระดับเพชรและส่งผลให้ผุ้บริหารสถานศึกษาได้รับรางวัลผู้บริหารสถานศึกษาต้นแบบโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพระดับเพชรได้เป็นผลสำเร็จอย่างดีเยี่ยม 2 โรงเรียนจากพระบาทสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีในเวลาต่อมาโรงเรียนจึงมีความมุ่งมั่นในการพัฒนาเพื่อเป็นศูนย์การเรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสแก่โรงเรียนอื่นๆ ในด้านการปรับปรุงภาวะโภชนาการของนักเรียนในโรงเรียนเพื่อเจริญรอยตามพระยุคลบาทโดยการน้อมนำรูปแบบที่ดีด้านการจัดอาหาร โภชนาการและสุขภาพนักเรียนอย่างครบวงจรสู่การปฏิบัติเพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี เจริญพระชนมายุ 60 พรรษา ในปีพุทธศักราช 2558โดยมุ่งมั่นพัฒนาให้นักเรียนมีความรู้ ทักษะด้านการเกษตร สหกรณ์ อาหาร โภชนาการ และสุขภาพ มีพฤติกรรมสุขภาพที่พึงประสงค์เหมาะสมตามวัย มีภาวะโภชนาการสมวัยสุขภาพดีมีผลการเรียนดีและมีจิตสาธารณะในการดูแลด้านการส่งเสริมสุขภาพอนามัยและอนามัยสิ่งแวดล้อม ซึ่งนับเป็นการสร้างความเข้มแข็งให้อนาคตของเด็กไทยในวันข้างหน้า

1. โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 1 มีการบูรณาการเกษตร สหกรณ์ อาหารและโภชนาการ ภายในโรงเรียน ชุมชนและเครือข่ายในพื้นที่ โดยนำผลผลิตที่ได้ไปใช้ในโครงการอาหารกลางวันเพียงพอต่อการบริโภคของนักเรียน
   
2. นักเรียนมีความรู้ ความเข้าใจและสามารถปฏิบัติกิจกรรมด้านการเกษตร สหกรณ์อาหารและโภชนาการทั้งยังสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้
3. นักเรียน ผู้ปกครอง และผู้มีส่วนเกี่ยวข้องมีความรู้ ความเข้าใจและส่งเสริมสุขภาพอนามัยการจัดบริการอาหารตามหลักโภชนาการและหลักสุขาภิบาล(การใช้งานโปรแกรม Thai School Lunch เพื่อจัดสำรับอาหาร)
4. โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 1 กระบวนการ ประเมิน ติดตามและเฝ้าระวัง การแก้ปัญหาภาวะโภชนาการของนักเรียนที่มีภาวะทุพโภชนาการ มีการใช้งาน(โปรแกรม B-Nutri ในการเฝ้าระวังติดตามภาวะโภชนาการของนักเรียน)
5. มีการขยายผลสู่โรงเรียนเครือข่ายให้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ จำนวน 4 โรงเรียน (โรงเรียนบ้านควนต่อ, โรงเรียนบ้านไสโป๊ะ, โรงเรียนบ้านไร่ใหญ่, โรงเรียนบ้านท่านุ่นและโรงเรียนบ้านนาออก)

นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยมี ภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกิน 7% ภาวะค่อนข้างผอมและผอม ไม่เกิน 7% ภาวะค่อนข้างเตี้ยและเตี้ย ไม่เกิน 7% นักเรียนได้กินผัก – ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้นในมื้อกลางวัน เฉลี่ย ผัก วันละประมาณ40 – 100 กรัมอนุบาล 3 ช้อน (50 กรัม) ประถม 4 ช้อน (70 กรัม) ผลไม้ (อนุบาล½ ส่วนประถม 1 ส่วน) ต่อมื้อต่อคน

เนื่องจาก “โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ ๑” เป็นโรงเรียนที่ได้รับการสนับสนุนการจัดการศึกษาจากมูลนิธิราชประชานุเคราะห์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ได้ตระหนักถึงปัญหาและดำเนินการแก้ไขโดยดำเนินการโครงการโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพจนได้รับรางวัลโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพระดับเพชรและส่งผลให้ผู้บริหารสถานศึกษาได้รับรางวัลพระราชทานผู้บริหารต้นแบบโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพระดับเพชรจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารีในเวลาต่อมา โรงเรียนจึงความมุ่งมั่นในการพัฒนาเพื่อเป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสแก่โรงเรียนอื่นๆในด้านการปรับปรุงภาวะโภชนาการของนักเรียนในโรงเรียนเพื่อเจริญรอยตามพระยุคลบาทโดยการน้อมนำรูปแบบที่ดีด้านการจัดการอาหาร โภชนาการ และสุขภาพนักเรียนอย่างครบวงจรสู่การปฏิบัติเพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี เจริญพระชนมายุครบ ๖๐ พรรษา ในปีพุทธศักราช ๒๕๕๘โดยมุ่งมั่นพัฒนาให้นักเรียนมีความรู้ทักษะด้านการเกษตรสหกรณ์อาหารโภชนาการและสุขภาพมีพฤติกรรมสุขภาพที่พึงประสงค์เหมาะสมตามวัยมีภาวะโภชนาการสมวัยสุขภาพดีมีผลการเรียนดีและมีจิตสาธารณาในการดูแลด้านการส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อมซึ่งนับเป็นการสร้างความเข้มแข็งให้อนาคตของเด็กไทยในวันข้างหน้า