ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียนเทศบาลบ้านหนองแวงจึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นซึ่งในปีที่ 1 ได้ดำเนินการดังต่อไปนี้ การดำเนินโครงการเด็กไทยแก้มใสปีที่ผ่านมาโรงเรียนเทศบาลบ้านหนองแวง ได้ดำเนินการจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการเรื่องเกษตรสหกรณ์อาหาร โภชนาการ และสุขภาพ โดยจัดให้มีกิจกรรมดังนี้ 1. กิจกรรมเกษตรในโรงเรียน จัดให้มีกิจกรรมปลูกผัก เพาะเห็ด และ การเลี้ยงสัตว์ เช่น ไก่ไข่ ปลา กบเป็นต้น โดยเน้นให้นักเรียนทุกคนมีส่วนร่วม พร้อมจัดกระบวนการเรียนรู้ทั้งทฤษฎี และการลงมือปฏิบัติจริง 2. กิจกรรมสงเสริมสหกรณ์โรงเรียนฝึกให้นักเรียนรู้จักการจัดการสหกรณ์เพื่อเกิดทักษะในการเรียนรู้โดยการปฏิบัติจริงส่งเสริมให้สมาชิกรู้จักการประหยัดทรัพย์ ด้วยการช่วยเหลือซึ่งกันและกัน และการช่วยตัวเองให้อยู่ดีกินดี อีกทั้งเป็นการส่งเสริมให้ผู้เรียนได้ใช้เงินโดยประหยัด และรู้จักเรื่องการลงทุน อันเป็นแนวทางในการดำรงชีพต่อไปมีการจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการด้านการเกษตร ให้นักเรียนนำผลผลิตที่ได้จากการเกษตรมาจำหน่ายที่สหกรณ์ โรงเรียน หรือจัดเป็นตลาดนัดในโรงเรียนเพื่อจำหน่ายสินค้า เช่น ผักปลอดสารพิษ ไข่ไก่ เห็ดตลอดจนสินค้าที่ได้จากการแปรรูปอาหารโดยให้นักเรียนได้เรียนรู้กลไกลการตลาด และการคำนวณต้นทุนและกำไร 3. กิจกรรมด้านอาหาร และโภชนาการ - กิจกรรมอิ่มอุ่นโรงเรียนได้จัดให้นักเรียนได้รับประทานอาหารเช้า เพื่อให้เกิดความพร้อม และมีสมาธิในการเรียนรู้ได้ดี ช่วยให้ผู้ปกครองได้รับประทานอาหารเช้าเช่นกัน เพื่อเป็นการช่วยเหลือในเบื้องต้น ให้กับผู้ปกครองที่ขาดแคลนได้รับประทานอาหารเช้าฟรี เป็นสนับสนุนนโยบายคนขอนแก่นไม่ทอดทิ้งกันโดยจัดให้มีรายการอาหารที่หลากหลาย และนำผลิตผลที่ได้จากกลุ่มงานทักษะอาชีพมาใช้ในการประกอบอาหาร - กิจกรรมอาหารกลางวันการจัดอาหารกลางวันในโรงเรียนที่มีนักเรียนระดับก่อนประถมศึกษาและระดับประถมศึกษา เป็นสิ่งสำคัญมากเพราะเด็กในวัยนี้เป็นวัยที่กำลังเจริญเติบโตในทุกด้านคือทั้งด้านร่างกายอารมณ์และสังคมโรงเรียนจึงได้จัดทำโครงการอาหารกลางวันตั้งแต่ชั้นอนุบาลถึงชั้นประถมศึกษาปีที่6เพื่อให้นักเรียนมีสุขภาพอนามัยที่สมบูรณ์แข็งแรง อีกทั้งยังมีการดื่มนมทุกวันก่อนเข้าเรียนในช่วงบ่าย - กิจกรรมเรียนรู้การประกอบอาหารนักเรียนได้นำเอาผลิตผลทางการเกษตรของโรงเรียน เช่น ผัก ไข่เห็ด กล้วยเป็นต้น นำมาแปรรูป หรือประกอบอาหาร โดยเน้นให้เด็กตระหนักและเห็นคุณค่าด้านการบริโภคที่ถูกสุขลักษณะ 4. กิจกรรมอนามัยในโรงเรียน - กิจกรรมแปรงฟันนักเรียนทุกคนแปรงฟันหลังรับประทานอาหารกลางวัน และดื่มนมทุกๆ วัน ปฏิบัติจน เป็นวิถีอีกทั้งมีการตรวจสุขภาพฟันอยู่เป็นประจำมีการคัดกรองนักเรียนกลุ่มที่มีฟันผุ และส่งต่อการรักษาไปยังศูนย์แพทย์ต่อไป - กิจกรรมตรวจสุขภาพ นักเรียนได้การตรวจสุขภาพมีการชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูง และให้คำแนะนำเกี่ยวกับการ ดูแลความสะอาดด้านร่างกายอย่างสม่ำเสมอ - กิจกรรมการใช้ห้องน้ำ มีการปรับปรุงห้องน้ำให้ถูกสุขลักษณะ และฝึกวิธีการใช้ห้องน้ำ
ตลอดจนการรักษาความสะอาดเพื่อป้องกันเชื้อโรคเช่นล้างมือทุกครั้งหลังเข้าห้องน้ำ - กิจกรรมทดสอบสมรรถนะทางกายมีการทดสอบสมรรถนะทางกายของผู้เรียนในทุกระดับชั้น โดยมีการท สอบ ภาคเรียนละ 1 ครั้ง มีกิจกรรมที่ใช้ในการทดสอบ เช่น กระโดดไกล การงอตัว การวิ่งเก็บของ การวิ่งจับเวลา เป็นต้น เพื่อนำข้อมูลไปใช้ในการพัฒนาและส่งเสริมให้นักเรียนมีสมรรถนะทางกายที่ดีต่อไป
จากบทเรียนความสำเร็จเบื้องต้นที่ผ่านมา โรงเรียนก็ยังถือว่าต้องดำเนินการพัฒนาและแก้ปัญหาต่อไปโดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจร มาปฏิบัติและพัฒนาสู่โรงเรียนต้นแบบเด็กไทยแก้มใส เพื่อให้นักเรียนทุกคนได้กินอิ่มอย่างมีคุณภาพ แก้มใส โภชนาการสมวัย สุขภาพแข็งแรง และมีคุณภาพชีวิตที่ดี เติบโตเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาประเทศชาติต่อไป

โรงเรียนเทศบาลบ้านหนองแวง ได้นำหลักการแนวคิดตามรอยพระยุคลบาทฯ มาประยุกต์ใช้ในการดำเนินการตามโครงการเด็กไทยแก้มใสโดยการพัฒนาอาหารโภชนาการและสุขภาพอนามัยในโรงเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติในโครงการเด็กไทยแก้มใส มี 8 องค์ประกอบหลัก คือ 1) เกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดบริการอาหาร 4) การติดตามภาวะโภชนาการ สมรรถภาพทางกาย และสุขภาพนักเรียน 5) การพัฒนาสุขนิสัยและการส่งเสริมสุขภาพอนามัยนักเรียน 6)การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมโรงเรียน 7)จัดบริการสุขภาพนักเรียน 8)การจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการเกษตร อาหารโภชนาการและสุขภาพ เป็นการดําเนินงานพัฒนาเชิงบูรณาการเชื่อมโยงกันทั้ง8 องค์ประกอบหลักที่เน้นการมีส่วนร่วมของชุมชนและมีการถ่ายทอดเทคโนโลยีองค์ความรู้ที่เกิดจากการดําเนินงานให้กับคนในชุมชนเพื่อครอบครัวและชุมชนสามารถพึ่งตนเองได้โดยการพัฒนาเชิงบูรณาการทั้ง 8องค์ประกอบนี้มีเด็กเป็นศูนย์กลางการพัฒนาซึ่งมีเป้าหมายสูงสุดคือ เสริมสร้างศักยภาพเด็กให้เติบโต“มีโภชนาการสมวัย สุขภาพดีผลการเรียนดีมีจิตสาธารณะ” และเป็นคนที่มีคุณภาพของประเทศและของโลกต่อไป ดังนั้น โรงเรียนเทศบาลบ้านหนองแวง จึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่1โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน ตามผลที่คาดหวังของโครงการ

1. นักเรียนเกิดความตระหนักที่จะดูแลสุขภาพอนามัยของตนเองรู้จักเลือกรับประทานอาหารที่เกิดประโยชน์ต่อร่างกาย
2. ผู้ปกครองมีความรู้เรื่องโภชนาการสามารถให้คำแนะนำและดูแลสุขภาพนักเรียนได้
3. เกิดความร่วมมือกับชุมชนในการส่งเสริมสุขภาพนักเรียน
4. โรงเรียนสามารถดำเนินการจัดการอาหารในโรงเรียนได้อย่างยั่งยืนประสบความสำเร็จ

นักเรียนเจริญเติบโตสมวัยโดยม

• ภาวะเริ่มอ้วนและอ้วน ไม่เกิน 7 %
  
• ภาวะผอม ไม่เกิน 7 %
  
• ภาวะค่อนเตี้ย ไม่เกิน 7 %

1. จะมีการดำเนินการต่อเนื่อง ดังนี้

   • มีการจัดบริการอาหารกลางวันให้ได้มาตรฐานโภชนาการ โดยใช้ Thaischool lunch Program
     
   • ติดตามภาวะโภชนาการของนักเรียน
     
   • ติดตามการดูแลสุขภาพอนามัยของตนเองของนักเรียนการเลือกรับประทานอาหารที่เกิดประโยชน์ต่อร่างกาย
   • สอบถามผู้ปกครองเรื่องโภชนาการ สามารถให้คำแนะนำและดูแลสุขภาพนักเรียนได้
   • เกิดความร่วมมือกับชุมชนในการส่งเสริมสุขภาพนักเรียน
   • โรงเรียนสามารถดำเนินการจัดการอาหารในโรงเรียนได้อย่างยั่งยืนประสบความสำเร็จ

2. การขยายผลจากการดำเนินโครงการ และชุมชน หรือผู้อื่นจะใช้ประโยชน์จากผลของโครงการนี้อย่างไร

   • นักเรียนเกิดความตะหนักที่จะดูแลสุขภาพอนามัยของตนเองรู้จักเลือกรับประทานอาหารที่เกิดประโยชน์ต่อร่างกาย
   • ผู้ปกครองมีความรู้เรื่องโภชนาการ สามารถให้คำแนะนำและดูแลสุขภาพนักเรียนได้
   • เกิดความร่วมมือกับชุมชนในการส่งเสริมสุขภาพนักเรียน
   • โรงเรียนสามารถดำเนินการจัดการอาหารในโรงเรียนได้อย่างยั่งยืนประสบความสำเร็จ