ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียน บ้านโป่งสวองคีรีวรรณ์ จึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

กรอบแนวคิดหลักของโรงเรียนที่จะประยุกต์ใช้ดังนี้ จัดกิจกรรมที่หลากหลายในโรงเรียนโดยยึดหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และเกษตรวิธีใหม่โดยใช้โรงเรียนเป็นฐานในการพัฒนาความรู้และทักษะการทำงานพร้อมทั้งใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นและความร่วมมือของชุมชนบนพื้นฐานของ ”เด็กไทยสุขภาพดี มีปัญญาแจ่มใสใส่ใจสุขภาพ” และ “หลักโภชนาการอาหารปลอดภัย” 1.การเกษตรในโรงเรียน -การเลี้ยงไก่ไข่ -การเลี้ยงไก่เนื้อ -การเลี้ยงเป็ดไข่ -การเลี้ยงเป็ดเนื้อ -การเลี้ยงปลา -การปลุกผัก -การทำน้ำหมัก -การเพาะทานตะวันอ่อน/ถั่วงอก -การเลี้ยงไส้เดือน -การทำปุ๋ยหมัก -การเพาะเห้ดนางฟ้า 2.สหกรณ์นักเรียน
-สหกรณ์ร้านค้า -สหกรณ์ออมทรัพย์ 3.การจัดบริการอาหารกลางวัน -ใช้โปรแกรม TSL 4.จัดบริการสุขภาพอนามัย -รพ.สต. -สสจ. -รพ. 5.การติดตามภาวะโภชนาการ -การทดสอบสมรรถภาพ -การชั่งน้ำหนักและวัดส่วนสูง 6.การพัฒนาด้านสุขนิสัย -ข้อปฏิบัติที่เป็นสุขนิสัย สุขบัญญัติ10ประการ 7.การพัฒนาสุขภาพอนามัย -ความสะอาดของสถานที่ต่างๆ 8.การพัฒนาสิ่งแวดล้อม -ความสะอาดของสถานที่ต่างๆ -การจัดหาวัสดุอุปกรณ์ให้เพียงพอ

1. ปัญหาทุพโภชนาการของนักเรียนลดน้อยลง
2. นักเรียนมีสุขภาวะที่ดี มีสุขภาพสมบูรณ์ แข็งแรงและเติบโตสมวัย
3. นักเรียนได้รับประทานอาหารกลางวันครบทุกคน มีความสะอาด ปลอดภัยและถูกหลักอนามัย
4. น้ำหนักและส่วนสูงของนักเรียนเป็นไปตามเกณฑ์
5. นักเรียนได้รับประทานอาหารครบทั้ง 5 หมู่
6. พัฒนาการทางสติปัญญาทางการเรียนรู้ของนักเรียนเพิ่มมากขึ้น
7. นักเรียนปฏิบัติตามหลักสุขบัญญัติแห่งชาติได้
8. การจัดการระบบสุขาภิบาลอาหารปลอดภัยในโรงเรียน

1. นักเรียนเจริญเติบโตสมวัย โดยมี
   • ภาวะเริ่มอ้วน และอ้วน ไม่เกิน 7 %
     
   • ภาวะค่อนข้างผอมและผอมไม่เกิน 7 %
   • ภาวะค่อนข้างเตี้ย และเตี้ยไม่เกิน 7 %
2. นักเรียนได้กินผัก-ผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้น ในมื้อกลางวัน เฉลี่ย
   

- ผักวันละ ประมาณ 40 - 100 กรัม(อนุบาล 3 ช้อน ( 50 กรัม)ประถม 4 ช้อน (70 กรัม)
- ผลไม้(อนุบาล 1/2 ส่วน ประถม 1 ส่วน) ต่อมื้อต่อคน 3. ระดับความสำเร็จของโรงเรียนในการพัฒนาด้านการจัดการอาหาร - โภชนาการ
- สุขภาพ

นักเรียนสามารถนำไปขยายผลต่อที่บ้านได้ โรงเรียนเป็นแหล่งเรียนรู้ให้กับชุมชนและบุคคลภายนอกหรือหน่วยงานอื่นๆที่สนใจในกิจกรรม