ศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส

โครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เกิดจากความร่วมมือระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ ร่วมกับหน่วยงานภาคี ได้แก่ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยในพระราชูปถัมภ์ กรุงเทพมหานคร และ กระทรวงมหาดไทย ภายใต้การสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียนในการน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ การบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีไปปฏิบัติในการพัฒนาด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพเด็กในโรงเรียน โดยน้อมนำกรอบแนวคิดและองค์ประกอบของการพัฒนาจากบทเรียนโรงเรียนในโครงการพระราชดำริใน 8 องค์ประกอบคือ 1) การเกษตรในโรงเรียน 2) สหกรณ์นักเรียน 3) การจัดการบริหารของโรงเรียน 4) การติดตามภาวะโภชนาการ 5) การพัฒนาสุขนิสัยของนักเรียน 6) การพัฒนาอนามัยสิ่งแวดล้อมของโรงเรียนให้ถูกสุขลักษณะ 7) การจัดบริการสุขภาพ และ8) การจัดการเรียนรู้ : เกษตร โภชนาการ และสุขภาพอนามัย โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนักเรียนเกิดคุณลักษณสำคัญใน 4 ประการตามแนวพระราชดำริ คือ มีพุทธศึกษา จริยศึกษา หัตถศึกษาและ จริยศึกษา มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดี ซึ่งเป็นการพัฒนาที่มีเด็กเป็นศูนย์กลาง โดยเน้นให้เด็กนักเรียนได้เรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง (Learning by doing) เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะและคุณลักษณะที่เหมาะสม สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริงและพึ่งตนเองได้ โดยโรงเรียนที่เข้าร่วมโครงการฯ ต้องมีการบริหารจัดการแผนงานอย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความต้องการ บริบทของชุมชน และวัฒนธรรมประเพณี ซึ่งโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการในปีที่ 1 (พ.ศ.2557-2558) มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 544 โรงเรียนจากทั่วประเทศ
สถานการณ์ภาวะทุพโภชนาการของประเทศไทยจากรายงานการเฝ้าระวังภาวะโภชนาการนักเรียนอายุ 6-12 ปี จำนวน 1,492,089 คน ใน 76 จังหวัด ของกรมอนามัย ปี 2555 พบว่านักเรียนมีภาวะอ้วน ร้อยละ 12.5 เตี้ยร้อยละ 16.8 และระบุว่านักเรียนอายุ 6-12 ปี ที่มีส่วนสูงระดับดีและรูปร่างสมส่วน มีเพียง ร้อยละ 51.6 ซึ่งสอดคล้องกับการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ปี 2544พบว่า เด็กไทยสัดส่วนไม่ได้มาตรฐาน จำนวน 1.2ล้านคน จำแนกเป็นน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ จำนวน 223,288 คน น้ำหนักสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานจำนวน 590,087 คน และส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน จำนวน 258,149 คนซึ่งจะส่งผลกระทบต่อระดับสติปัญญาและคุณภาพชีวิตของเด็กไทยหนึ่งในสาเหตุสำคัญคือ1) การพฤติกรรมการบริโภคไม่เหมาะสมตามวัย โดยเฉพาะการบริโภคผักน้อยกว่าปริมาณที่แนะนำ คือเฉลี่ยวันละ 60 กรัม (ปริมาณที่แนะนำวันละ 400 กรัม) กินขนมกรุบกรอบและเครื่องดื่มรสหวานจัดเกือบทุกวันหรือทุกวันสูงถึงร้อยละ 67.4 นอกจากนี้ยังพบว่าเด็กไทยในช่วงวัยประถมศึกษาจะได้รับน้ำตาลจากเครื่องดื่มเฉลี่ย 5-7 ช้อนชา/วัน และน้ำตาลจากขนมกรุบกรอบเฉลี่ย 3 ช้อนชา/วันซึ่งปริมาณรวมในการบริโภคน้ำตาลของเด็กมากถึง 10 ช้อนชา และ2) สภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อสุขภาพผลกระทบของการได้รับสารอาหารไม่เพียงพอจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาร่างกายและสติปัญญาที่ช้าไม่เป็นไปตามศักยภาพที่ควรจะเป็น จากสถานการณ์ดังกล่าว โรงเรียน บ้านกุดเรือคำจึงได้เข้าร่วมโครงการเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ ปีที่ 1 เพื่อน้อมนำแนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จ จากการบริหารจัดการอาหารและโภชนาการในโรงเรียนอย่างครบวงจรของโครงการตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีมาปฏิบัติในการพัฒนาโรงเรียน เพื่อให้เด็กนักเรียน มีภาวะโภชนาการดี สุขภาพแข็งแรง ไปพร้อมๆ กับการพัฒนาทักษะที่จำเป็นและคุณลักษณะที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นซึ่งในปีที่ 1 ได้ดำเนินการดังต่อไปนี้ (สรุปผลการดำเนินงาน ของโครงการฯ ปีที่ 1 พร้อมสถานการณ์ด้านอาหารและโภชนาการของเด็กนักเรียน ก่อน-หลัง เข้าร่วมโครงการ และกิจกรรมที่ประสบความสำเร็จที่เห็นผลผลิต ผลลัพธ์ หรือนวัตกรรม อย่างเป็นรูปธรรม ตามข้อมูลในใบสมัครส่วนที่3)

กำหนดยุทธศาสตร์การขับเคลื่อนงานการจัดการอาหารและสุขภาพแบบครบวงจรในโรงเรียน ตามรอยพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารีให้นักเรียนได้รับพลังงาน สารอาหารที่ครบถ้วนเหมาะสมตามวัย เป็นคนมีคุณภาพ มีสุขนิสัยที่ดี และมีจิตสาธารณะในการดูแลอนามัยสิ่งแวดล้อม เรียนรู้จากการปฏิบัติ นำความรู้ และมีทักษะ เกษตรผสมผสาน สหกรณ์ โภชนาการ อาหารปลอดภัย ถ่ายทอดเทคโนโลยีสู่ครัวเรือนชุมชน เพื่อพัฒนาโรงเรียนเป็นต้นแบบศูนย์เรียนรู้เด็กไทยแก้มใส
ดังนั้น โรงเรียนบ้านกุดเรือคำจึงได้เสนอแผนการพัฒนาของโรงเรียนร่วมกับชุมชน เพื่อต่อยอดการดำเนินงานโครงการเด็กไทยแก้มใสจากปีที่1โดยมีปณิธานอย่างมุ่งมั่นในการเจริญรอยตามพระยุคลบาท สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการน้อมนำรูปแบบการบริหารจัดการที่ดีด้านอาหาร โภชนาการ และสุขภาพของนักเรียนอย่างครบวงจรมาปฏิบัติเพื่อพัฒนาโรงเรียนให้เป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชนต่อยอดให้เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบโรงเรียนเด็กไทยแก้มใสถวายเจ้าฟ้านักโภชนาการ เพื่อให้การแก้ไขปัญหาภาวะทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนบรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมายต่อเนื่องอย่างยั่งยืน ตามผลที่คาดหวังของโครงการ สิ่งที่โรงเรียนมีความมุ่งมั่นที่จะพัฒนาให้เกิดผลสัมฤทธิ์ในการแก้ไขปัญหาทุพโภชนาการและสุขภาพนักเรียนให้เกิดความต่อเนื่องอย่างยั่งยืน เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้แก่โรงเรียนอื่นๆมีอะไรบ้าง ( โปรดอธิบาย – ความยาวอาจมากกว่า 1 หน้ากระดาษ )
จากผลที่เกิดและประจักษ์กับนักเรียน ทำให้โรงเรียนมีนโยบายที่จะขยายผลการดำเนินงานสู่ผู้ปกครอง ชุมชน และโรงเรียนอื่นๆ สามารถนำกิจกรรมที่โรงเรียนบ้านกุดเรือคำ ได้ดำเนินงานไปแล้วเป็นแนวทางในการพัฒนาศักยภาพ บุคลากร พัฒนาชุดความรู้ สื่อ นวัตกรรมด้านเกษตรอาหารกลางวัน สหกรณ์นักเรียน การมีส่วนร่วมของชุมชน เป็นพลังสำคัญในการพัฒนาเยาวชนไทยให้มีสุขภาวะที่ยั่งยืน ครัวเรือนมีความมั่นคง ทางอาหารอยู่ดีกินดี ซึ่งเป็นผลที่ส่งให้เกิดการเรียนรู้อย่างประสิทธิภาพ
กิจกรรมที่โรงเรียนมุ่งมั่นเพื่อให้เกิดความยั่งยืน ได้แก่การกำหนดมนโยบายและแผนปฏิบัติงานที่นำไปสู่เป้าหมายการเป็นโรงเรียนต้นแบบเด็กไทยแก้มใสมีระบบกำกับติดตามประเมินผลการพัฒนาอย่างเป็นระบบ และเน้นการขยายผลร่วมกับภาคีเครือข่ายทุกภาคส่วนการส่งเสริมการจัดกิจกรรมการเกษตรเพื่ออาหารกลางวันในโรงเรียนส่งเสริมการจัดกิจกรรมกิจกรรมสหกรณ์แบบมีส่วนร่วม การบริการอาหารที่ถูกหลักโภชนาการการสุขาภิบาล และอาหารปลอดภัยการจัดกิจกรรมเพื่อการเฝ้าระวังและติดตามภาวะโภชนาการและสมรรถภาพทางการจัดกิจกรรมส่งเสริมการพัฒนาสุขนิสัยและสุขภาพนักเรียนกิจกรรมบริการสุขภาพนักเรียนการบริการอนามัยสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมและเพียงพอเน้นจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการ ด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพและการได้สร้างองความรู้ที่เกิดจากความร่วมมืออย่างดีจากภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้องทุกภาคส่วน

1. โรงเรียนสามารถจัดกิจกรรมการเกษตรเพื่ออาหารกลางวันที่ใช้เป็นวัตถุดิบในการประกอบอาหารกลางวัน
2. โรงเรียนจัดกิจกรรมสหกรณ์ในโรงเรียนโดยการมีส่วนร่วมอย่างเหมาะสม
3. นักเรียนบริโภคอาหารที่ถูกหลักโภชนาการและอาหารปลอดภัย
4. นักเรียนแกนนำสามารถจัดกิจกรรมพัฒนาสุขนิสัยและนักเรียนสามารถประเมินภาวะโภชนาการสมรรถภาพทางกายและสุขภาพได้ด้วยตนเองตลอดจนนักเรียนกลุ่มเสี่ยงได้รับความช่วยเหลือ แก้ไขอย่างเหมาะสมตามระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน
5. โรงเรียนสามารถบริการสุขภาพนักเรียนและอนามัยสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมและเพียงพอ
6. ครูจัดกิจกรรมการเรียนรู้แบบบูรณาการโดย ใช้สื่อ นวัตกรรม ชุดความรู้และการนำภูมิปัญญาท้องถิ่นจากชุมชน มาสนับสนุนการจัดกิจกรรม ด้านเกษตร โภชนาการ และสุขภาพ
   
7. โรงเรียนมีการบริหารจัดการ ขยายผลการดำเนินงานศูนย์การเรียนรู้โรงเรียนต้นแบบเด็กไทยแก้มใสได้อย่างยั่งยืน
8. นักเรียนมีทักษะชีวิตตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง

1. นักเรียนเจริญเติบโตสมวัย โดยมี

- ภาวะเริ่มอ้วน และอ้วนไม่เกินร้อยละ 7 - ภาวะค่อนข้างผอม และผอม ไม่เกินร้อยละ 7 - ภาวะค่อนข้างเตี้ย และเตี้ย ไม่เกินร้อยละ 7 2. นักเรียนได้รับประทานผักผลไม้หลากหลายเพิ่มขึ้น ในมื้อกลางวันเฉลี่ย 2.1 ผักวันละประมาณ 40-100 กรัม (อนุบาล 3 ช้อน (50 กรัม) ประถม 4 ช้อน (70 กรัม) ) 2.2 ผลไม้ (อนุบาล 1/2 ส่วน ประถม 1 ส่วน ) ต่อมื้อ/คน 3. ระดับความสำเร็จของโรงเรียน ชุมชน ในการพัฒนาด้านการจัดการเชื่อมโยง : อาหาร-โภชนาการ-สุขภาพ

โรงเรียนบ้านกุดเรือคำ ดำเนินการขยายผลจาการดำเนินโครงการโดยประชุมวางแผน กำหนดนโยบาย ยุทธศาสตร์การขับเคลื่อนงานการจัดการอาหารและสุขภาพแบบครบวงจรในโรงเรียน ตามรอยพระยุคลบาทสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารีจัดกิจกรรมให้นักเรียนได้เรียนรู้บูรณาการและ ปฏิบัติงานด้านเกษตร อาหาร โภชนาการและสุขภาพ ประสานความร่วมมือกับผู้ปกครอง /ชุมชน/ภาคีเครือข่ายทั้งภาครัฐและเอกชนซึ่งได้ทำข้อตกลงในการพัฒนาร่วมกันอาทิเช่น
การส่งเสริมให้ผู้ปกครอง /ชุมชน นำสินค้าทางการเกษตรหรืออื่นๆมาจำหน่ายให้กับสหกรณ์นักเรียน เพื่อนำมาใช้เป็นวัตถุดิบในการประกอบอาหารกลางวันให้นักเรียนได้มีพฤติกรรมรับประทานผัก ผลไม้ แทนขนมหวาน หรือน้ำอัดลม ฝึกการออมเงินกับธนาคารโรงเรียนร่วมกับธนาคารเกษตรและสหกรณ์การเกษตรอำเภอวานรนิวาส การอบรมสัมมนาผู้ปกครองให้ได้รับความรู้เกี่ยวกับโภชนาการและสุขภาพ โดยวิทยากรจากหน่วยงานโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ โรงพยาบาลประจำอำเภอกานจัดทำแผน/ โครงการพัฒนาสุขภาพนักเรียนของบประมาณจากองค์การปกครองส่วนท้องถิ่น หรือหน่วยงานภาครัฐ สนับสนุนงบประมาณและบุคลากรด้านสุขภาพอนามัยนักเรียน การเกษตรเพื่ออาหารกลางวันเป็นต้นตามผังการดำเนินงาน